Narodowe Centrum Nauki opublikowało wyniki konkursów OPUS 29 i PRELUDIUM 24. W gronie laureatów znalazło się ośmioro naukowców z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego – sześcioro badaczy otrzyma finansowanie projektów badawczych w ramach konkursu OPUS, natomiast dwoje w ramach konkursu PRELUDIUM. Rozstrzygnięte konkursy należą do flagowej oferty Narodowego Centrum Nauki i są ogłaszane regularnie już od niemal piętnastu lat. Są skierowane do naukowczyń i naukowców, którzy planują realizację projektów badawczych w polskich jednostkach.
OPUS skierowany jest do wszystkich badaczek i badaczy, niezależnie od ich stażu, wieku i poziomu doświadczenia. Granty można realizować z udziałem partnerów zagranicznych lub bez, a także z wykorzystaniem wielkich międzynarodowych urządzeń badawczych.
Laureaci:
1. dr Paulina Nastały – Zakład Onkologii Translacyjnej GUMed – Szlaki molekularne adaptacyjnej odpowiedzi na stres błony jądrowej i ich rola w raku piersi i gruczołu krokowego. Wartość projektu 3 727 710 zł.
– Błona jądrowa odgrywa ważną rolę w transformacji nowotworów, a pogłębianie naszej wiedzy na temat białek błony jądrowej oraz adaptacji stresu związanej z błoną jądrową i zaangażowanych w nie szlaków komórkowych znacznie poprawi naszą wiedzę na temat progresji nowotworu. Ponieważ większość zgonów z powodu guzów litych jest spowodowana przerzutami, identyfikacja nowych mechanizmów napędzających progresję nowotworu i rozprzestrzenianie się przerzutów w kierunku potencjalnych celów molekularnych o znaczeniu terapeutycznym może okazać się obiecującą strategią zmniejszania śmiertelności z powodu nowotworów. Ponadto identyfikacja komórek o najwyższym potencjale przerzutowym, które mogłyby służyć jako marker postępu choroby, mogłaby ułatwić podejmowanie decyzji klinicznych. Zatem proponowany projekt jest jak dotąd badaniem pionierskim i może utorować drogę onkologii precyzyjnej. Ponadto potencjalny(e) mechanizm(y) adaptacji stresu błony jądrowej można ekstrapolować na inne typy nowotworów i różne choroby – tłumaczy dr Paulina Nastały.
2. prof. Michał Żmijewski – Katedra i Zakład Histologii GUMed – Rola AMPK, FOXN1 i witaminy D w regulacji włóknienia, gojenia ran i regeneracji skóry. Wartość projektu 2 721 200 zł.
– Celem tego projektu jest poznanie mechanizmów oraz potencjalnych celów terapeutycznych, które wpływają na usuwanie martwych komórek, przebudowę tkanki zwłókniałej i ograniczą bliznowacenie skóry. Planujemy zbadać rolę kinazy białkowej aktywowanej AMP - AMPK - jednego z głównych czujników bioenergetyki komórkowej, który może przywrócić równowagę metaboliczną w komórkach. Zbadamy również wpływ witaminy D na architekturę skóry i regulację funkcji komórek odpornościowych w trakcie włóknienia. Dodatkowo zbadany zostanie wpływ czynnika transkrypcyjnego FOXN1 na regenerację skóry, w tym gojenie się ran i bliznowacenie – mówi prof. Michał Żmijewski.
3. dr Wawrzyniec Dobrucki – Zakład Medycznej Diagnostyki Laboratoryjnej GUMed – Wpływ dietetycznej modulacji osi RAGE/AGE na różnicowanie neuroendokrynne gruczołu krokowego i skuteczność terapii przeciwnowotworowych. Wartość projektu 3 973 780 zł. Projekt realizowany z Politechniką Gdańską, partnerem projektu.
– Wyniki naszych badań mogą zrewolucjonizować zarządzanie rakiem prostaty, dostarczając nowych dowodów na znaczenie diety w terapii przeciwnowotworowej. Oczekujemy, że nasze odkrycia pobudzą dalsze badania i potencjalnie doprowadzą do nowych wytycznych dotyczących integracji strategii żywieniowych ze standardową opieką nad pacjentami onkologicznymi. We współpracy z Politechniką Gdańską, Centrum Onkologii Uniwersytetu Illinois oraz Cancer Research Advocacy Group (CRAG) jesteśmy zdeterminowani, aby przełożyć nasze wstępne wyniki na praktyczne zastosowania kliniczne. Naszym celem jest szerokie rozpowszechnienie tej wiedzy, co pomoże w ustaleniu najlepszych praktyk dla osób, które przeżyły raka na całym świecie – mówi dr Wawrzyniec Dobrucki.
4. prof. Dominika Szalewska – Klinika Rehabilitacji GUMed – Niedobór żelaza a zespół kruchości u osób starszych z chorobami sercowo-naczyniowymi – badania kohortowe i interwencyjne z oceną mechanizmów patofizjologicznych oraz skuteczności strategii żywieniowych i suplementacyjnych (program FRAIL-NUTR). Liderem projektu jest Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu (prof. Ewa Jankowska). GUMed i Uniwersytet Medyczny w Białymstoku są partnerami. Finansowanie GUMed wyniesie 419 780 zł.
– Wraz ze starzeniem się społeczeństwa coraz więcej osób starszych zmaga się z tzw. zespołem kruchości (ang. frailty). To stan, w którym organizm traci swoją odporność na stresory, takie jak infekcje, upadki czy hospitalizacje. Osoby z kruchością szybciej się męczą, są słabsze fizycznie i psychicznie, częściej trafiają do szpitala i gorzej znoszą choroby przewlekłe. Stan ten obniża jakość życia zarówno pacjentów, jak i ich rodzin, a także generuje wysokie koszty dla systemu ochrony zdrowia. Co ważne – do tej pory nie opracowano skutecznych metod zapobiegania ani leczenia zespołu kruchości. Projekt ten może otworzyć nowe możliwości leczenia i poprawy zdrowia osób starszych – prostymi, dostępnymi metodami, jak dobrze zaplanowana dieta czy suplementacja. Wyniki mogą przyczynić się do poprawy jakości życia tysięcy seniorów oraz odciążyć system opieki zdrowotnej – tłumaczy prof. Ewa Jankowska, kierownik projektu.
5. prof. Michał Pikuła – Zakład Embriologii GUMed – Molekularne mechanizmy farmakologicznie aktywowanej regeneracji. Liderem projektu jest Politechnika Gdańska (prof. Paweł Sachadyn). GUMed i Instytut Genetyki Człowieka Polskiej Akademii Nauk są partnerami.
– Medycyna regeneracyjna daje nadzieję na uwolnienie człowieka od cierpienia i niepełnosprawności. Obecnie badania regeneracyjne skupiają się na przeszczepianiu hodowanych komórek i tkanek. Możliwości regeneracyjne zależą jednak także od własnego potencjału organizmu do regeneracji, który w wieku dorosłym znacząco spada, natomiast wykazuje niezwykłe możliwości w okresie płodowym i noworodkowym. Bezbliznowe gojenie ran skóry u płodów, regeneracja serca u noworodków myszy lub przeciętego rdzenia kręgowego u kilkudniowych oposów to spektakularne przykłady takich fenomenów – mówi prof. Paweł Sachadyn, kierownik projektu. – Planowane badania mają na celu zbadanie molekularnych mechanizmów regeneracji indukowanej farmakologicznie, w tym roli unerwienia, kluczowych genów i szlaków regulacyjnych. Przestrzenna wizualizacja ekspresji genów w regenerującej się małżowinie usznej pozwoli na odkrywanie niezbadanych dotąd wymiarów procesu regeneracji. Ponieważ zebularyna działa na różnorodne typy komórek i tkanek, wyniki projektu mogą mieć znaczenie nie tylko w odniesieniu do małżowiny usznej, ale także innych organów. Identyfikacja kluczowych czynników w procesie regeneracyjnym może przyczynić się do znalezienia nowych leków regeneracyjnych i opracowania strategii farmakologicznych w medycynie regeneracyjnej – dodaje.
6. dr hab. Ewelina Dziurkowska – Katedra i Zakład Chemii Analitycznej GUMed – Modelowanie farmakokinetyki i farmakodynamiki leków przeciwdepresyjnych w mechanistycznym podejściu do skutecznej terapii. Liderem projektu jest Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (prof. Filip Rybakowski). GUMed jest partnerem projektu. Finansowanie GUMed wyniesie 242 780 zł.
– Depresja jest dużym i nasilającym się problem zdrowotnym na w Polsce i na świecie. Dotyka ona również dzieci i młodzież przy czym coraz więcej pacjentów wymaga stosowania leków. Nasz projekt ma dostarczyć podstaw naukowych dla tak spersonalizowanej terapii trzema najbardziej rekomendowanymi obecnie lekami u dzieci, młodzieży i dorosłych, tj. fluoksetyną, sertraliną i escilatopramem. Porównamy leki w zakresie szybkości i siły ich działania, za pomocą nowoczesnych metod analizy populacyjnej właściwości farmakologicznych leków. Ustalimy czynniki determinujące zmienną reakcje na leki w różnych grupach pacjentów. Leki porównamy również w aspekcie działań niepożądanych i wyznaczymy optymalne zakresy ich dawek i stężeń terapeutycznych. W efekcie końcowym ułatwi to procesy decyzyjne w zakresie farmakoterapii depresji oraz zapewni szybszy i lepszy efekt terapeutyczny przy optymalnej tolerancji leków – mówi prof. Filip Robakowski, lider projektu.
PRELUDIUM to oferta skierowana wyłącznie do badaczek i badaczy bez stopnia doktora. W ramach konkursu finansowanie otrzymało dwóch naukowców z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Laureaci:
1. lek. Ewa Sokołowska – Zakład Biofarmacji i Farmakokinetyki GUMed oraz Kliniki Neonatologii – PREMILK - Metabolomiczne Aspekty Stanu Przedrzucawkowego w Kontekście Laktacji i Żywienia Noworodków Przedwcześnie Urodzonych. Wartość projektu 209 640 zł. Opiekunem merytorycznym projektu jest dr hab. Danuta Dudzik.
– Projekt PREMILK ma na celu ocenę wpływu preeklampsji na skład mleka kobiecego, ze szczególnym uwzględnieniem tzw. profilu metabolomicznego – czyli zestawu drobnocząsteczkowych związków chemicznych obecnych w mleku. Analizy będą prowadzone na trzech etapach laktacji (siara, mleko przejściowe i dojrzałe), aby uwzględnić jego naturalną zmienność w czasie. W badaniu zostaną zastosowane zaawansowane techniki analityczne, takie jak spektrometria masowa sprzężona z chromatografią cieczową (LC-MS) i gazową (GC-MS), umożliwiające precyzyjne wykrycie i porównanie setek metabolitów. Dodatkowo, projekt obejmuje badanie egzosomów, czyli mikroskopijnych pęcherzyków obecnych w mleku, które mogą przenosić cząsteczki regulujące rozwój dziecka, w tym jego układ nerwowy. Choć badania nad egzosomami są jeszcze we wczesnej fazie, już teraz przypisuje się im istotną rolę w tzw. „komunikacji” biologicznej między matką a dzieckiem. Wyniki projektu PREMILK mogą pomóc lepiej zrozumieć, w jaki sposób powikłania ciążowe wpływają na stan noworodka i jego indywidualne potrzeby żywieniowe – mówi lek. Ewa Sokołowska.
2. lek. Krzysztof Klimiuk – Zakład Zdrowia Publicznego i Medycyny Społecznej GUMed – Analiza organizacyjnych barier leczenia ostrej fazy udaru mózgu w województwie pomorskim: podejście ilościowo-jakościowe. Wartość projektu 207 278 zł.
– Udar mózgu pozostaje jedną z głównych przyczyn zgonów i trwałej niepełnosprawności w Polsce. W ostatnich latach medycyna poczyniła duże postępy w leczeniu ostrej fazy udaru – dostępne są skuteczne terapie, takie jak tromboliza i trombektomia mechaniczna. Warunkiem ich powodzenia jest jednak bardzo szybkie wdrożenie – najlepiej w ciągu kilkudziesięciu minut od przybycia pacjenta do szpitala. Każde opóźnienie to miliony obumierających komórek nerwowych. Efektem projektu będzie precyzyjna diagnoza funkcjonowania systemu opieki nad udarem w regionie oraz zestaw praktycznych rekomendacji dla decydentów. Wyniki pomogą m.in. w optymalizacji tras karetek, poprawie procedur szpitalnych, zwiększeniu dostępności specjalistycznych świadczeń i lepszym planowaniu zasobów. Projekt przyczyni się do poprawy jakości opieki i zwiększenia szans pacjentów na powrót do zdrowia – tłumaczy lek. Krzysztof Klimiuk.
W obydwu konkursach do NCN wpłynęły 5044 wnioski, na łączną kwotę niemal 4,4 mld zł.
W konkursie OPUS 29 wpłynęło 2538 wniosków. Do drugiego etapu oceny merytorycznej przeszło 736 wniosków, a do finansowania eksperci NCN zakwalifikowali 344 wnioski na łączną kwotę ponad 636,1 mln zł. Wskaźnik sukcesu w konkursie wyniósł 13,55%.
W PRELUDIUM 24 spłynęło 2506 wniosków, w drugim etapie ocenianych było 758, a ostatecznie do finansowania zostało zakwalifikowanych 369 wniosków o łącznej wartości ponad 61,6 mln zł. Wskaźnik sukcesu wyniósł 14,72%.
