Pierwsza w Polsce konferencja poświęcona medycynie kosmicznej organizowana przez Gdański Uniwersytet Medyczny oraz Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej odbyła się w dniach 13-14 listopada 2025 roku w Warszawie. Wydarzenie zgromadziło szerokie grono przedstawicieli nauki, medycyny, technologii oraz instytucji państwowych i pozwoliło zintegrować środowisko kosmiczne w Polsce, pokazując jego skalę, potencjał i ambicje. Wydarzenie odbyło się pod patronatem Ministerstwa Nauki, Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Obrony Narodowej oraz Polskiej Agencji Kosmicznej (POLSA).
W Warszawie spotkali się specjaliści, którzy na co dzień pracują w zupełnie różnych obszarach, od medycyny klinicznej i biologii molekularnej, po inżynierię, lotnictwo i technologie kosmiczne. Dzięki temu przerwy między sesjami szybko zmieniły się w intensywny networking, a dyskusje w kuluarach przerodziły się w pierwsze deklaracje wspólnych projektów. Zamiast formalnego dystansu dominowało poczucie, że powstaje środowisko, które realnie chce działać razem.
Konferencję otworzył wykład prof. Krzysztofa Klukowskiego, który opowiedział o przygotowaniu do lotu w kosmos pierwszego polskiego astronauty, generała Mirosława Hermaszewskiego. Była to wyjątkowa okazja, by usłyszeć relację kogoś, kto był naocznym świadkiem dwóch polskich misji kosmicznych oddzielonych od siebie o 47 lat. Prof. Klukowski z jednej strony zabrał słuchaczy w przeszłość, pokazując, jak wyglądały wówczas procedury medyczne i treningowe, a z drugiej podkreślił, jak ogromny postęp dokonał się w medycynie kosmicznej od czasów pierwszych lotów, po współczesne standardy Europejskiej Agencji Kosmicznej.
Podczas konferencji, połączono się również z dr. Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim, który opowiedział o swoim pobycie na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Jego bezpośrednia relacja uświadomiła, że przygotowania do misji kosmicznej obejmują znacznie więcej niż tylko kwestie techniczne. W centrum stoi ludzki organizm i jego zdolność do funkcjonowania w tak odmiennych warunkach. Zespół medyczny odpowiadający za przygotowanie astronauty musi brać pod uwagę adaptację organizmu do mikrograwitacji, jego układ odpornościowy, metabolizm, aspekty psychologiczne oraz konieczność stałego monitorowania stanu zdrowia, zarówno przed startem, w trakcie misji, jak i już po powrocie na Ziemię.
Międzynarodowy charakter wydarzenia dodatkowo podkreśliły wystąpienia zagranicznych ekspertów. Zuzanna Paśko z Europejskiej Agencji Kosmicznej nakreśliła priorytety ESA w obszarze zdrowia astronautów i wskazała rosnącą rolę nowych krajów członkowskich w projektach medycznych. Bonnie Posselt z Wielkiej Brytanii zaprezentowała doświadczenia swojego kraju w budowaniu struktur medycyny kosmicznej, a Veronika Puisa z ESA przybliżyła zadania Medical Board, odpowiedzialnego za standardy zdrowotne astronautów i ocenę ryzyka misji. Szczególny wymiar miała także perspektywa Karoliny Twardowskiej, lekarki z zespołu medycznego opiekującego się Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim podczas jego pobytu w Kolonii, gdzie w ESA przeszedł szczegółowe badania po powrocie z ISS. Prelegentki wspólnie stworzyły obraz międzynarodowego środowiska, w którym Polska może odgrywać coraz ważniejszą rolę, zwłaszcza dzięki wiedzy i infrastrukturze rozwijanej w WIML i GUMed.
Konferencja udowodniła, że medycyna kosmiczna to nie tylko loty poza Ziemię. To dziedzina, która ma ogromne znaczenie także na Ziemi: w rehabilitacji pacjentów, w diagnostyce chorób przewlekłych, w wykorzystaniu technologii i danych z misji kosmicznych do opieki zdrowotnej tu i teraz. Jak zauważył dr hab. Jakub Mieczkowski, prof. uczelni: – Medycyna kosmiczna nie ogranicza się tylko do przestrzeni kosmicznej, można z niej czerpać także na Ziemi, w miejscach, w których są ograniczone zasoby i dostęp do infrastruktry medycznej.
Dzięki wydarzeniu polscy naukowcy zainteresowani medycyną kosmiczną po raz pierwszy spotkali się na tak szeroką skalę, zaczęli rozmawiać o wspólnych projektach, grantach, partnerstwach z ESA i POLSA, a także o edukacji nowej generacji naukowców i inżynierów. Polska zaczyna być postrzegana jako kraj, który nie tylko uczestniczy w światowej eksploracji kosmosu, ale też aktywnie ją kształtuje. Ważnym elementem tego procesu jest powstanie Polskiego Towarzystwa Astromedycznego, na czele którego stanęła lekarz podpułkownik Magdalena Kozak. – Celem Towarzystwa jest promocja medycyny kosmicznej, wsparcie badań i budowanie mostów z biznesem – mówi podpułkownik Kozak. Realizacja tych planów w dużej mierze zależy jednak od stabilnej i adekwatnej polskiej składki do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), która warunkuje dostęp do programów, grantów i infrastruktury.
Podczas konferencji mogliśmy wysłuchać przeglądu rozwijanych technologii medycyny kosmicznej w panelu prowadzonym przez lekarz kapitan Darię Sałacińską. W kontekście technologii warto też wspomnieć o zgłoszeniu patentowym, które powstało w Gdańsku w grupie badawczej prof. Mieczkowskiego i dotyczy genetycznych markerów narażenia na promieniowanie (w tym kosmiczne). To pokazuje, że polscy naukowcy nie tylko obserwują zjawiska, lecz także projektują i wdrażają rozwiązania o zastosowaniach klinicznych. W kraju powstaje komplementarny ekosystem: technologie kosmiczne rozwijane są m.in. w Akademii Górniczo-Hutniczej oraz na Politechnice Gdańskiej (systemy inżynierskie, analityka danych i przetwarzanie obrazów), a filary medycyny kosmicznej budują Gdański Uniwersytet Medyczny i Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej. W GUMed i w WIML rośnie też liczna społeczność studencka zainteresowana tą tematyką, co tworzy naturalną bazę kadr dla przyszłych projektów.
