Naukowiec z GUMed laureatem w konkursie OPUS 28+LAP/Weave Narodowego Centrum Nauki

17.07.2025

Dr Michał Bieńkowski z Katedry i Zakładu Patomorfologii GUMed otrzymał finansowanie na realizację międzynarodowego projektu badawczego RECIPRO-CRC w ramach konkursu OPUS 28+LAP/Weave ogłoszonego przez Narodowe Centrum Nauki. Projekt będzie realizowany we współpracy ze szwajcarskim zespołem z ETH Zürich. Budżet projektu po stronie polskiej wynosi 2 654 110 zł.

Rak jelita grubego (CRC) to trzeci najczęściej diagnozowany nowotwór na świecie, a jego przerzuty – najczęściej do wątroby lub płuc – stanowią główną przyczynę zgonów związanych z tą chorobą. Choć guzy pierwotne i ogniska przerzutowe wykazują stosunkowo niewielkie różnice genetyczne, lokalne warunki tkankowe mogą znacząco wpływać na ich zachowanie.

Projekt RECIPRO-CRC koncentruje się na badaniu interakcji między komórkami przerzutów raka jelita grubego a mikrośrodowiskami w wątrobie i płucach. Celem badań jest zrozumienie, w jaki sposób komórki nowotworowe adaptują się do specyfiki tych narządów oraz jak oddziałują na otaczające zdrowe tkanki – m.in. poprzez zjawisko tzw. macierzystości odzwierciedlonej (ang. reflected stemness), czyli indukowania w zdrowych komórkach cech progenitorowych, co sprzyja rozwojowi przerzutów.

– Wykorzystując zaawansowane techniki molekularne, takie jak sekwencjonowanie całego egzomu, transkryptomika przestrzenna oraz transkryptomika pojedynczych jąder komórkowych, stworzymy szczegółową bazę danych molekularnych dla naszego unikalnego materiału klinicznego. W kolejnym kroku planujemy zidentyfikować czynniki odpowiedzialne za przerzutowanie do konkretnych narządów. Zespół ze Szwajcarii będzie badać mechanizmy przekształcania zdrowych komórek w komórki progenitorowe, wykorzystując m.in. screening CRISPR, zaawansowane modele mysie oraz modele in vitro. Walidację wybranych czynników – w kontekście ich wpływu na progresję raka i mikrośrodowisko tkankowe – przeprowadzimy z zastosowaniem narzędzi biologii przestrzennej – tłumaczy dr M. Bieńkowski, kierownik projektu.

RECIPRO-CRC może przyczynić się do lepszego zrozumienia mechanizmów rozwoju przerzutów raka jelita grubego oraz do identyfikacji nowych biomarkerów lub celów terapeutycznych, które mogą znaleźć zastosowanie w leczeniu tej choroby.

W ramach konkursu OPUS 28+LAP/Weave finansowane są projekty we współpracy dwustronnej lub trójstronnej z zespołami z Austrii, Belgii-Flandrii, Czech, Luksemburga, Niemiec lub Szwajcarii. Finansowanie otrzymało łącznie 31 projektów na kwotę ponad 58 mln zł. Więcej informacji na temat konkursu oraz listy rankingowe znajdują się na stronie internetowej NCN.

fot. P. Sudara/GUMed