Międzynarodowa konferencja o traumie w zdrowiu publicznym

3.06.2025

Ponad 100 badaczy, ekspertów i praktyków z całego świata wymieniało się wiedzą i doświadczeniami, dyskutując o traumie nie tylko jako o indywidualnym cierpieniu, ale o globalnym wyzwaniu dla zdrowia publicznego podczas konferencji Trauma-Informed Public Health, która odbyła się w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym. Organizatorem wydarzenia był Zakład Zdrowia Publicznego i Medycyny Społecznej GUMed we współpracy z European Public Health Association (EUPHA). Honorowym patronat objęli Prezydent Miasta Gdańska, Prezydent Polskiej Prezydencji w Radzie UE, Rektor Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

W imieniu Rektora Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego głos zabrała prof. Anna Żaczek, prorektor ds. rozwoju i współpracy, która podkreśliła rolę Uczelni jako instytucji wspierającej edukację, naukę i działania praktyczne w zakresie zdrowia psychicznego. – Wyzwania współczesnego świata stawiają przed nami konieczność całościowego i interdyscyplinarnego podejścia do zdrowia. Trauma to nie tylko indywidualne doświadczenie – to zjawisko społeczne, wymagające współpracy ekspertów z wielu dziedzin – mówiła prof. Żaczek, zaznaczając, że GUMed aktywnie angażuje się w rozwój wiedzy i praktyki w tym obszarze.

– Trauma stała się zjawiskiem niestety, powszechnym. Jej źródła są zróżnicowane, ale długoterminowe, dewastujące skutki są często wspólnym doznaniem, bez względu na geografię, historię, język – mówiła Wioleta Tomczak, wiceprzewodnicząca Komisji Zdrowia Sejmu RP i specjalistka zdrowia publicznego GUMed.

Dr Nino Berdzuli z WHO Polska przypomniała, że trauma to nie tylko to, co się wydarzyło, ale przede wszystkim to, jak została zinterpretowana i przeżyta przez jednostkę. Aż 70% ludzi na świecie doświadcza traumy, a u 4% rozwija się PTSD. Szczególnie dramatyczna sytuacja ma miejsce w Ukrainie, gdzie tylko w 2024 roku ponad 50 tysięcy dzieci potrzebowało pomocy psychologicznej. Jak dodała Berdzuli, odpowiedzią WHO jest strategia MHPSS – łącząca pomoc psychologiczną z systemem ochrony zdrowia i politykami społecznymi, by wsparcie było dostępne, zintegrowane i pozbawione stygmatyzacji.

Wystąpienie prof. Michała Bilewicza z Uniwersytetu Warszawskiego pokazało, że odporność psychiczna uchodźców nie zależy wyłącznie od przeszłości, ale też od poczucia przynależności. Osoby silnie identyfikujące się z ojczyzną, ale bez więzi z nowym otoczeniem, były bardziej narażone na objawy PTSD. Integracja i możliwość bycia potrzebnym działają ochronnie.
Temat traumy międzypokoleniowej przybliżyła prof. Jutta Lindert, zwracając uwagę na biologiczne i epigenetyczne ślady traumy. Stres może być dziedziczony – i prowadzić do zaburzeń także w kolejnych pokoleniach.

O tym, jak mówić o traumie, by nie ranić, ale leczyć, mówił prof. Richard Mollica z Harvard Medical School: Zamiast pytać ‘co z tobą nie tak?’, zacznijmy od pytania ‘co ci się przydarzyło? Mollica podkreślał wagę empatycznego słuchania i pokazywał konkretne techniki pomagające osobom z doświadczeniem urazu psychicznego.
Wśród prelegentek znalazła się również Agata Gajos z Polskiego Czerwonego Krzyża, która opowiedziała o działaniach PCK na rzecz osób dotkniętych kryzysami humanitarnymi.

Prof. Anna Shalimova z GUMed przedstawiła wyniki badań na temat wpływu stresu wojennego na zdrowie somatyczne – m.in. rozwój nadciśnienia wśród ukraińskich uchodźczyń. Warto przypomnieć, że prof. Shalimova wraz z prof. Krzysztofem Narkiewiczem realizowała projekt War-Scar, w którym badali wpływ stresu oraz narażenia na traumę na ciśnienie krwi u uciekających przed wojną Ukrainek. Więcej o projekcie można posłuchać w podcaście GUMed i zobaczyć w materiale na kanale YouTube Uczelni.

Dyskusje toczyły się także podczas dwóch paneli z udziałem ekspertów z całej Europy, m.in. prof. Tita Albrehta, dr. Tomasza Bochenka, dr Jolanty Zboińskiej i Karola Bączkowskiego, ratownika medycznego znanego z mediów społecznościowych jako #KarolRatownik.

Prof. Anna Żaczek podkreśliła, że konferencja odbywa się w szczególnym miejscu – na uczelni, która łączy naukę z terapią. Wskazała również na znaczenie interdyscyplinarności – Nie wszystkim źródłom traumy jesteśmy w stanie zapobiec, ale dzięki wiedzy, badaniom i współpracy możemy skuteczniej pomagać jej ofiarom. I próbować uodpornić szczególnie tych najsłabszych.

Zarówno wystąpienia, jak i debaty, potwierdziły wagę systemowego podejścia do traumy i konieczność rozwijania mechanizmów wsparcia psychicznego. – Tak jak w innych obszarach medycyny mówimy o terapii celowanej, tak i w obszarze opieki pourazowej potrzebujemy indywidualnego podejścia wspartego przez państwo odpowiednią legislacją – dodała Wioleta Tomczak.

Wspólnym przesłaniem konferencji było przekonanie, że trauma-informed public health nie jest już jedną z możliwości – to konieczność. GUMed, jako współorganizator wydarzenia, potwierdził swoją rolę jako miejsca debaty, nauki i realnego działania na rzecz ochrony zdrowia psychicznego – w Polsce i w Europie.

Fot. Zuzanna Zapisek / GUMed