Granty NCN dla naukowców z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

2.06.2025

Naukowcy z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego otrzymali łącznie 9 grantów – pięć w konkursie OPUS 28 oraz cztery w konkursie SONATA 20. Narodowe Centrum Nauki opublikowało najnowsze wyniki konkursów.

Granty OPUS 28

1. Niekanoniczna sygnalizacja receptora estrogenu w progresji raka piersi
Grant NCN OPUS 28
Kierownik projektu – prof. dr hab. Rafał Sądej
Kwota finansowania – 2 995 200 zł

Projekt dotyczy alternatywnej regulacji aktywności receptora estrogenowego – białka będącego rutynowym celem terapeutycznym w jednym z podtypów raka piersi. W szczególności skupimy się na zbadaniu roli sygnalizacji FGFR w kontekście mechanizmów rozwoju oporności na stosowane leczenie endokrynne. Jest to szczególnie istotne w świetle zatwierdzonych już inhibitorów FGFR, wykorzystywanych w terapii innych nowotworów. Realizacja projektu może umożliwić identyfikację podgrup pacjentek z rakiem piersi, które potencjalnie mogłyby odnieść korzyści z terapii hamujących aktywność FGFR.

2 Molekularne aspekty metabolizmu NAD+ w chorobie Huntingtona: rola w patofizjologii i przedkliniczna ocena celowanych działań terapeutycznych
Grant NCN OPUS 28
Kierownik projektu – dr hab. Marta Tomczyk
Kwota finansowania – 2 057 298 zł

Choroba Huntingtona (HD) to dziedziczna choroba neurodegeneracyjna o ciężkim i wielowymiarowym przebiegu. Choć pierwsze objawy kliniczne pojawiają się zazwyczaj dopiero w wieku dorosłym – najczęściej między 30. a 50. rokiem życia, to okres bezobjawowy choroby, w trakcie którego dochodzi do stopniowej, klinicznie niemej degeneracji ośrodkowego układu nerwowego, może trwać kilkadziesiąt lat. Brak skutecznych terapii przyczynowych oraz nieuchronny charakter progresji sprawiają, że schorzenie to należy do chorób wyjątkowo obciążających zarówno pacjentów, jak i ich najbliższe otoczenie. Dodatkowym, szczególnie trudnym aspektem tej choroby jest jej dziedziczność – każde dziecko chorego rodzica ma 50% ryzyko odziedziczenia zmutowanego genu. Często zdarza się, że diagnoza zostaje postawiona dopiero wtedy, gdy pacjent ma już własne dzieci, co wiąże się z ogromnym obciążeniem emocjonalnym i poczuciem odpowiedzialności. W efekcie kolejne pokolenia nie tylko znajdują się w grupie ryzyka rozwoju choroby, ale także żyją przez wiele lat w stanie niepewności genetycznej i psychicznego napięcia związanego z możliwością zachorowania.

Główna hipoteza projektu zakłada, że ze względu na kluczową rolę NAD⁺ w procesach takich jak naprawa DNA, regulacja stresu oksydacyjnego, regeneracja tkanek oraz metabolizm energetyczny, jego ograniczona dostępność oraz zaburzenia w funkcjonowaniu powiązanych z nim szlaków metabolicznych mogą stanowić istotny element patofizjologii choroby Huntingtona (HD). Wydaje się zatem, że farmakologiczne zwiększenie puli NAD⁺ może przynieść efekt terapeutyczny nie tylko w kontekście neurodegeneracji charakterystycznej dla HD, ale również w odniesieniu do kardiomiopatii i miopatii związanych z tą chorobą. Ponadto uzyskane wyniki wstępne sugerują, że NAD⁺, jego metabolity, jak i białka powiązane z ich metabolizmem mogą pełnić funkcję nowatorskich biomarkerów „omicznych” służących do przewidywania progresji choroby oraz oceny potencjalnej skuteczności klinicznej terapii uzupełniającej pulę NAD⁺ u pacjentów z HD.

Planowane badania, realizowane we współpracy z Uniwersytetem w São Paulo (Brazylia) oraz zespołami naukowymi z Uniwersytetu Gdańskiego, Politechniki Gdańskiej i Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, będą miały charakter interdyscyplinarny i obejmą modele komórkowe, zwierzęce oraz analizy z wykorzystaniem materiału klinicznego.


3. Zwalczanie niedotlenienia w celu zapobiegania niewydolności prawokomorowej serca w eksperymentalnym nadciśnieniu płucnym – rola energetyki, włóknienia i płci – krok w kierunku spersonalizowanej terapii (H-RVF)
Grant NCN OPUS 28 w partnerstwie z Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego w Warszawie (Lider projektu) oraz Uniwersytetem Jagiellońskim.
Kierownik po stronie GUMed – dr hab. Barbara Kutryb-Zając, prof. uczelni
Finansowanie dla GUMed – 440 420 zł, całkowity koszt projektu – 3 719 100 zł

Celem projektu jest zbadanie roli niedotlenienia jako wczesnego czynnika rozwoju niewydolności prawej komory serca (RVF) oraz ocena skuteczności nowego leku – trójpirofosforanu mio-inozytolu (ITPP), będącego efektorem hemoglobiny, który poprawia dystrybucję tlenu do tkanek. Lek ten może mieć przełomowe znaczenie w zapobieganiu i leczeniu RVF. Badania zostaną przeprowadzone z wykorzystaniem fragmentów ludzkich niewydolnych serc oraz dwóch szczurzych modeli RVF: zwężenia tętnicy płucnej i wtórnej RVF po zawale mięśnia sercowego lewej komory. Projekt opiera się na zastosowaniu unikatowej metodyki pozyskiwania żywych skrawków prawej komory serca. W Centrum Kardioonkologii Doświadczalnej przeprowadzone zostaną analizy metabolizmu komórkowego przy pomocy najnowszego analizatora Seahorse XF Flex, włóknienia i przeżywalności komórek serca oraz metabolizmu erytrocytów. Realizacja projektu odbywa się we współpracy z zespołem kierowanym przez prof. Michała Mączewskiego z Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie (lider konsorcjum), a także z Uniwersytetem Jagiellońskim w Krakowie.


4. Określenie wczesnych biomarkerów i celów molekularnych dla interwencji terapeutycznych w dysfunkcji prawej komory serca
Grant NCN OPUS 28. Liderem projektu jest Uniwersytet Jagielloński, partnerzy to: GUMed, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie oraz Narodowy Instytut Kardiologii Stefana Kardynała Wyszyńskiego – Państwowy Instytut Badawczy.
Kierownik badań po stronie GUMed – dr Aleksandra Bogucka
Finansowanie dla GUMed – 246 440 zł, całkowity koszt projektu – 3 999 404 zł

Dysfunkcja prawej komory serca stanowi istotne wyzwanie w leczeniu zaawansowanej niewydolności serca, szczególnie w kontekście nadciśnienia płucnego. Zrozumienie mechanizmów prowadzących do jej uszkodzenia jest kluczowe dla poprawy skuteczności terapii i kwalifikacji pacjentów do zaawansowanych metod leczenia, takich jak mechaniczne wspomaganie krążenia.
W ramach projektu badawczego będą analizowane tkanki prawej komory serca pochodzące od pacjentów po przeszczepie oraz z serc kontrolnych. Wykorzystując nowoczesne techniki molekularne, modele hodowli tkankowych i modele zwierzęce, zespół dąży do identyfikacji nowych celów terapeutycznych i opracowania skutecznych strategii leczenia dysfunkcji prawej komory.


5. Zmiany mikrobiomu jamy ustnej jako wczesny marker nowotworowy
Grant NCN OPUS 28. Lider projektu Uniwersytet Jagielloński, partner GUMed
Kierownik po stronie GUMed – prof. dr hab. Katarzyna Garbacz
Finansowanie dla GUMed – 156 160 zł, całkowity koszt – 1 480 189 zł

Nowatorski projekt badawczy ma na celu opracowanie nieinwazyjnej metody wczesnego wykrywania raka płaskonabłonkowego jamy ustnej (OSCC) poprzez analizę mikrobiomu jamy ustnej. Wykorzystując zaawansowane techniki sekwencjonowania nowej generacji (NGS) oraz metatranskryptomiki zostanie porównany skład mikrobiomu osób zdrowych oraz chorych z OSCC. Projekt może zrewolucjonizować diagnostykę nowotworową, oferując szybkie i dostępne narzędzie przesiewowe, oparte na biomarkerach bakteryjnych śliny.

Granty SONATA 20

1. Gen o wielu obliczach – model ciężkiej wrodzonej neutropenii w pochodzących od pacjentów komórkach iPS w celu wyjaśnienia roli mutacji CLPB w granulopoezie i ewolucji klonalnej
Grant NCN SONATA 20
Kierownik – dr Joanna Madzio
Koszt projektu – 2 260 538 zł

Celem projektu jest odkrycie, w jaki sposób konkretne zmiany w genie CLPB mogą prowadzić do zaburzeń w produkcji neutrofili i zwiększonego ryzyka transformacji nowotworowej. Projekt stanowi kontynuację prac prowadzonych w ramach programu Fix Neutropenia FNP, realizowanego wcześniej na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. Dr Madzio, jako liderka zespołu inżynierii genetycznej, odpowiadała tam m.in. za opracowanie modeli komórkowych z wykorzystaniem indukowanych pluripotencjalnych komórek macierzystych pochodzących od pacjentów oraz edytowanie ich genomu przy zastosowaniu technik CRISPR. Teraz, w nowym miejscu i w nowym kontekście, będzie kontynuować badania nad mechanizmami genetycznymi prowadzącymi do zaburzeń granulopoezy i transformacji nowotworowej u pacjentów z mutacjami w genie CLPB. W ramach projektu wykorzystane zostaną nowoczesne modele komórkowe, technika prime editing, testy funkcjonalne neutrofili oraz zaawansowane analizy transkryptomiczne. Zrozumienie, w jaki sposób konkretne mutacje w CLPB wpływają na przebieg choroby, pozwoli lepiej przewidywać, którzy pacjenci są najbardziej narażeni na poważne powikłania lub rozwój białaczki. Co więcej, odkrycia te mogą otworzyć drogę do nowych terapii ukierunkowanych na molekularne ścieżki zakłócone w neutropenii, oferując nadzieję pacjentom cierpiącym na tę trudną i zagrażającą życiu chorobę.

2. Granulaty kompozytowe na bazie porowatego bioszkła oraz alginianu jako system dostarczania antybiotyków o potencjalnym znaczeniu terapeutycznym i regeneracyjnym w stomatologii
Grant NCN SONATA 20
Kierownik projektu – dr Adrian Szewczyk
Finansowanie projektu – 1 453 996 zł

Leczenie infekcji odontogennych (zębopochodnych) kości twarzy stanowi poważne wyzwanie w stomatologii ze względu na ryzyko wystąpienia ogólnoustrojowych komplikacji spowodowanych rozprzestrzeniającym się zakażeniem bakteryjnym. Celem projektu jest otrzymanie nowoczesnych systemów miejscowego dostarczania antybiotyków do zębodołów w formie sferycznych granulatów złożonych z porowatego bioszkła oraz alginianu. Takie systemy powinny zarówno leczyć miejscowo infekcję bakteryjną, jak i regenerować powstałe w wyniki zabiegu chirurgicznego ubytki kostne. Opracowane przez zespół badawczy porowate bioszkło, będzie pełniło jednocześnie funkcję nośnika antybiotyków, jak i biomateriału wspomagającego mineralizację kości. Z kolei alginian posłuży do stworzenia hydrożelowej matrycy przyspieszającej regenerację uszkodzonej tkanki oraz stymulującej komórki kościotwórcze. Przeprowadzone badania w warunkach in vitro i in vivo zweryfikują, czy zaprojektowane granulaty mogą jednocześnie charakteryzować się przedłużonym uwalnianiem antybiotyków oraz promować procesy kościotworzenia. Zaproponowany projekt wpisuje się w koncepcję interdyscyplinarności badań nad wielofunkcyjnymi biomateriałami i reprezentuje nowe podejście do interwencji medycznych w stomatologii. Takie podejście może wpłynąć na strategię leczenia infekcji odontogoennych, a tym samym stwarza możliwości dalszego transferu technologii. W przyszłości stosowanie proponowanych granulatów może zwiększać efektywność terapii, skracać czas rekonwalescencji pacjenta i obniżać koszty opieki zdrowotnej związane z długotrwałym stosowaniem antybiotyków.


3. Nowa strategia w walce z antybiotykoopornością oparta o hybrydy fluorochinolonów i czwartorzędowych soli amoniowych
Grant NCN SONATA 20
Kierownik – dr inż. Joanna Fedorowicz
Kwota finansowania – 1 024 800 zł

Projekt badawczy koncentruje się na opracowaniu innowacyjnej klasy związków przeciwbakteryjnych, stanowiących odpowiedź na rosnący problem oporności bakterii na antybiotyki. W ramach badań otrzymane zostaną tzw. hybrydowe cząsteczki o budowie łączącej ugrupowanie fluorochinolonu i soli amoniowej. Powstałe związki mają działać podwójnie: z jednej strony hamować enzymy bakteryjne (gyraza DNA i topoizomeraza IV), z drugiej – destabilizować błonę komórkową bakterii.
Planowane cząsteczki wyróżniają się prostą i tanią syntezą oraz potencjalnie ograniczonymi działaniami ubocznymi ze względu na zmniejszoną penetrację bariery krew – mózg. Wstępne badania potwierdziły ich wysoką aktywność in silico oraz skuteczność wobec biofilmów patogenów w testach in vitro. Badania obejmą projektowanie i syntezę związków, ocenę ich właściwości fizykochemicznych, aktywności przeciwbakteryjnej, analizy mechanizmu działania, badania odporności przeciwbakteryjnej i synergii działania, a także testy in vivo na modelach zwierzęcych.


4. Fluorochinolonowe ciecze jonowe nowej generacji: skuteczne środki antybiofilmowe
Grant NCN SONATA 20. Lider projektu – Uniwersytet Śląski w Katowicach, partnerzy: GUMed i Uniwersytet Jagielloński
Kierownik badań po stronie GUMed – dr hab. Krzesimir Ciura
Finansowanie dla GUMed – 103 090 zł, całkowity koszt projektu – 1 310 280 zł

Za koordynację całości prac badawczych prowadzonych w ramach konsorcjum z udziałem Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego odpowiadać będzie dr Wioleta Cieślik z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Projekt będzie koncentrował się na opracowaniu nowej klasy cieczy jonowych, łączących właściwości znanych antybiotyków z grupy fluorochinolonów. Nowoprojektowane związki mają wykazywać zwiększoną skuteczność wobec szczepów opornych oraz zdolność do penetracji biofilmów bakteryjnych, przy jednoczesnym obniżeniu toksyczności i poprawie profilu bezpieczeństwa.
W Gdańskim Uniwersytecie Medycznym badania będzie prowadził dr hab. Krzesimir Ciura z Katedry i Zakładu Chemii Fizycznej. Odpowiadać będzie za ocenę właściwości fizykochemicznych badanych związków z wykorzystaniem metod biochromatograficznych oraz za opracowanie modeli QSPR/QSAR, które umożliwią przewidywanie aktywności biologicznej i będą wspierać dalsze projektowanie nowych struktur chemicznych.


Więcej informacji na temat konkursów oraz listy rankingowe dostępne są na stronie.