CTC Atlas – nowe narzędzie w badaniach nad krążącymi komórkami nowotworowymi

20.05.2025

Zespół naukowców pod kierownictwem dr Natalii Bednarz-Knoll z Zakładu Onkologii Translacyjnej (ZOT) GUMed tworzy CTC Atlas – platformę internetową poświęconą krążącym komórkom nowotworowym (ang. circulating tumor cells, CTCs). Projekt powstał dzięki wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu Płynne biopsje w służbie chorym, lekarzom i nauce (#NdS-II/SP/0398/2023/01) i ma szansę stanowić ważny krok w kierunku pogłębienia wiedzy na temat rozsiewu nowotworów, a także rozwoju rozwiązań technologicznych w obszarze płynnych biopsji (ang. liquid biopsy), w szczególności uszczegółowiania i standaryzacji identyfikacji CTC.

Atlas jest prawdopodobnie pierwszą w świecie ogólnie dostępną platformą prezentującą zdjęcia i opisującą potencjalne CTC. Powstał na bazie danych obejmujących ponad 40 mln zarchiwizowanych zdjęć komórek wyizolowanych z krwi obwodowej i krwi drenującej guz od ponad 700 chorych onkologicznych przeanalizowanych przy użyciu cytometrii obrazowej (ang. imaging flow cytometry) zrekrutowanych w 4 projektach naukowych. Zespół stworzył bibliotekę ponad 3000 potencjalnych CTC, komórek bardzo rzadkich, którą sukcesywnie analizuje i powiększa w kolejnych badaniach i będzie udostępniać w postaci zdjęć uzupełnionych o szczegółowy opis komórek, ich cech, a także podstawowych danych klinicznych chorych, u których zostały one wykryte, i technicznych dotyczących samej preparatyki procesu analitycznego. W zainicjowanej formie Atlas prezentuje 90 pierwszych wyselekcjonowanych zdjęć potencjalnych CTC i przykładowych leukocytów uzyskanych w częściowo już opublikowanych badaniach Zespołu ZOT nad CTC (Muchlińska et al., Cancers, 2023; Wenta et al., Cytometry A, 2024).

Atlas sukcesywnie będzie rozwijany o kolejne przykłady CTC i innych komórek związanych z progresją nowotworów (np. krążących fibroblastów czy krążących komórek śródbłonka), a także kolejne ich cechy i markery, czy nawet typy nowotworów. Inicjatywa ta ma na celu nie tylko pogłębienie wiedzy o roli CTC w procesie progresji choroby, docelowo standaryzację i ulepszenie oceny CTC, ale niebawem także przybliżenie zagadnień dotyczących płynnych biopsji szerszemu gronu odbiorców. W kolejnym etapie prac nad stroną zaplanowane jest udostępnienie materiałów popularno-naukowych dotyczących płynnych biopsji. CTC Atlas jest dostępny dla społeczności naukowej na całym świecie w wersji anglo- i polskojęzycznej i może przyczynić się do powstania nowych, innowacyjnych projektów badawczych, a także zainicjowania nowych współprac naukowych. Twórcy platformy zachęcają do korzystania z jej zasobów oraz do współpracy nad dalszym rozwojem tego unikalnego narzędzia.

Platforma powstała dzięki zaangażowanej współpracy zespołu ZOT z lekarzami i jednostkami UCK, szpitala GUMed, a przede wszystkim dzięki chorym i zdrowym ochotnikom oddającym krew na poczet badań naukowych.