Dekada badań nad utratą chromosomu Y

3.01.2025

Prof. Jan Dumański, dr Natalia Filipowicz i dr Edyta Rychlicka-Buniowska z Międzynarodowej Agendy Badawczej Laboratorium Medycyny 3P GUMed we współpracy z naukowcami z Uniwersytetu w Uppsali, są autorami pracy przeglądowej pt. The effects of loss of Y chromosome on male health. Artykuł ukazał się w renomowanym czasopiśmie Nature Reviews Genetics (IF=39,1).

Głównym obszarem badań prowadzonych w Laboratorium Medycyny 3P jest stosunkowo słabo zbadany temat w genetyce, dotyczący mutacji postzygotycznych, które mogą predysponować do różnych chorób cywilizacyjnych. Jedną z takich mutacji, zarazem najczęściej występującą, jest utrata chromosomu Y (LOY). Pierwsze doniesienia o LOY w normalnych komórkach człowieka zostały opublikowane ponad 60 lat temu, jednak do 2014 r. zjawisko to było stosunkowo rzadko badane. To właśnie wtedy zespół profesora Dumańskiego opublikował trzy przełomowe prace, wskazując LOY jako istotny czynnik związany z ogólną śmiertelnością, zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwory poza układem krwiotwórczym oraz chorobę Alzheimera. Ponadto wyniki badań wykazały, że palenie papierosów może indukować LOY. Od tego czasu opublikowano ponad 160 artykułów opisujących przyczyny, mechanizmy i konsekwencje LOY.

W opublikowanym artykule autorzy podjęli się przeglądu i podsumowania dekady badań naukowych dokumentujących wpływ utraty chromosomu Y w komórkach somatycznych na zdrowie mężczyzn. Szczególną uwagę autorzy poświęcili związkowi przyczynowo-skutkowemu między LOY a zwiększoną śmiertelnością wśród mężczyzn. Wskazano, że utrata chromosomu Y może prowadzić do zaburzenia homeostazy układu odpornościowego, co z kolei przyczynia się do rozwoju takich schorzeń jak zwłóknienie mięśnia sercowego, rak pęcherza moczowego czy choroba Alzheimera. Artykuł podkreśla, że LOY, często bagatelizowane jako zjawisko ograniczone do różnicowania płci i produkcji plemników, ma znacznie szersze znaczenie fenotypowe. Kompleksowy przegląd literatury podkreśla potrzebę zwrócenia większej uwagi naukowców na zjawisko LOY, obalając powszechne przekonanie, że rola chromosomu Y ogranicza się jedynie do różnicowania płci i produkcji plemników.

Warto podkreślić, że profesor J. Dumański, we współpracy z kolegami z Uniwersytetu w Uppsali oraz Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, jest autorem 15 artykułów poświęconych utracie chromosomu Y. Jego prace w tym obszarze jednak wciąż trwają – obecnie realizowanych jest kilka projektów badawczych dotyczących LOY. Wśród nich znajduje się projekt OPUS 25 Narodowego Centrum Nauki pt. Funkcjonalne konsekwencje utraty chromosomu Y (LOY) w komórkach układu odpornościowego w kontekście nowotworów – badania ex vivo i in vitro na ludzkich komórkach, prowadzony przez prof. Arkadiusza Piotrowskiego i prof. Jana Dumańskiego w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym.

Artykuł jest dostępny tutaj.