Konkurs Narodowego Centrum Nauki MINIATURA 8 rozstrzygnięty

10.12.2024

Narodowe Centrum Nauki ogłosiło ostatnią listę rankingową ósmej edycji konkursu MINIATURA. Na realizację pojedynczych działań naukowych w postaci badań wstępnych, pilotażowych lub wyjazdów badawczych z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego zgłoszono 35 wniosków. Finansowanie uzyskało 11 badaczy. Współczynnik sukcesu GUMed wyniósł 31%. Na zaplanowane badania naukowcy GUMed uzyskali łączne finansowanie w kwocie 524 152 zł.

Dr Ulana Juhas z Zakładu Bioenergetyki i Fizjologii Wysiłku Fizycznego otrzymała grant w wysokości 48 659 zł na realizację pojedynczego działania naukowego zatytułowanego Czy 12-tygodniowy trening Nordic Walking w połączeniu z czasową restrykcją w jedzeniu wpływa na immunostarzenie u starszych kobiet?

Jedną z charakterystycznych cech starzenia jest postępujący stan zapalny, określany często jako ‘inflammaging’. Do komórek układu odpornościowego nasilających go należą wysoko zróżnicowane limfocyty T. Usuwanie ich z krążenia może być pobudzane m.in. poprzez wysiłek fizyczny. Nie wiadomo natomiast, która z form aktywności jest najbardziej skuteczna i czy zastosowanie dodatkowo interwencji dietetycznej polegającej na utrzymaniu czasowej restrykcji w jedzeniu (TRE), będzie wspierała efekty treningu. Wyniki badan pozwolą ocenić czy zaproponowany protokół łączący trening Nordic Walking z TRE jest skuteczny w odmłodzeniu układu odpornościowego czy należy szukać innych, bardziej efektywnych form aktywności u osób starszych.

Dr Aleksandra Bogucka z Katedry i Zakładu Fizjologii będzie realizować projekt zatytułowany Wpływ stosowania postu przerywanego oraz spożywania orzechów na proteom serca w mysim modelu hipercholesterolemii. NCN przeznaczyło na ten cel kwotę 49 170 zł.

Wiodącą przyczyną śmierci na świecie pozostają choroby układu krążenia, do których często prowadzi hipercholesterolemia oraz miażdżyca tętnic wieńcowych. Hipercholesterolemia i tempo rozwoju miażdżycy mogą być ograniczone przez modyfikacje diety i trybu życia. Połączenie postu przerywanego (IF) i diety wzbogaconej o orzechy w kontekście dyslipidemii oraz progresji miażdżycy, a także chorób z nią związanych, nie było oceniane jednocześnie w aspekcie obu płci. Terapia orzechami z okresowym postem może mieć kluczowe znaczenie dla ochrony śródbłonka, a jej stosowanie jeszcze przed wystąpieniem objawów miażdżycy może stanowić podstawę innowacyjnej strategii profilaktycznej w leczeniu chorób układu krążenia i układu nerwowego. Celem projektu jest analiza i porównanie proteomu serc myszy z hipercholesterolemią po interwencji żywieniowej obejmującej zastosowanie postu przerywanego oraz/lub wzbogaceniu diety w orzechy. Ponadto projekt zakłada wykorzystanie osobników płci zarówno męskiej, jak i żeńskiej w celu identyfikacji różnic w odpowiedzi organizmu na dietę. Wyniki projektu pozwolą na określenie wpływu tego rodzaju diety m.in. na funkcję serca i rozwój miażdżycy, ale także na przybliżenie dokładnych mechanizmów molekularnych działania stosowanych diet.

Badania proteomiczne z wykorzystaniem spektrometrii mas zostaną wykonane we współpracy z Laboratorium Spektrometrii Mas Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii UG i GUMed.

Dr Magdalena Gebert z Zakładu Medycznej Diagnostyki Laboratoryjnej otrzymała środki w wysokości 49 544 zł na badania pod nazwą Rola osi IRE-1-XBP-1s w regulacji metabolizmu podstawowego w wybranych liniach komórek nowotworowych.

W warunkach fizjologicznych, komórki ludzkiego organizmu są stale narażone na kontakt z licznymi czynnikami mogącymi zaburzyć homeostazę zachodzących w nich procesów molekularnych, tzn. wywołującymi stres na poziomie komórkowym. Mechanizmy odpowiedzi na stres mają na celu utrzymanie lub przywrócenie równowagi w komórce i umożliwienie jej przetrwanie niekorzystnych warunków lub – gdy nastąpi taka konieczność – przejście na drogę apoptozy.

Jednym z rodzajów stresu jest stres retikulum endoplazmatycznego (stres ER), związany z nagromadzeniem białek o nieprawidłowej strukturze, niezdolnych do pełnienia biologicznych funkcji w świetle tego organellum. Opisywany stres aktywuje UPR (Unfolded Protein Response) – szlak odpowiedzi na białka nieprawidłowo zwinięte, który poprzez indukcję trzech odrębnych ścieżek sygnałowych, zależnych od następujących białek: IRE-1 (inositol-requiring enzyme type 1), PERK (protein kinase RNA-like ER kinase) i ATF6 (activating transcription factor 6), dąży do przywrócenia w komórce homeostazy proteomu.

Celem badań będzie porównanie poziomów ekspresji kluczowych markerów szlaku UPR [IRE-1 (P), XBP-1s] na poziomie białka we wszystkich wytypowanych liniach. Co więcej, ustalę rolę każdej gałęzi szlaku UPR dla metabolizmu danego typu komórek.

Dr Piotr Kmieć z Katedry i Kliniki Endokrynologii i Chorób Wewnętrznych otrzymał finansowanie w wysokości 47 740 zł na realizację działania zatytułowanego Supresja ACTH w ocenie przesiewowej pierwotnego aldosteronizmu u pacjentów w trakcie przewlekłej terapii hipotensyjnej.

Już od wielu lat pierwotny aldosteronizm (PA) jest uznaną, najczęstszą przyczyną wtórnego nadciśnienia, ale dopiero od niedawna badania nad jego łagodnymi formami pozwalają odzwierciedlić pełne spektrum tej endokrynopatii. Autonomiczna sekrecja aldosteronu i/lub jawny PA mogą dotyczyć nawet do 20-30% wszystkich pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Celem zaplanowanego projektu jest optymalizacja badania przesiewowego pod kątem tego zaburzenia hormonalnego, w ramach której możliwe będzie uproszczenie wstępnej oceny laboratoryjnej u części pacjentów bez konieczności modyfikacji przewlekłej terapii hipotensyjnej.

Dr Klaudia Ciesielska-Figlon z Katedry i Zakładu Fizjopatologii otrzymała grant w wysokości 49 500 zł na realizację projektu zatytułowanego Molekularne podstawy wpływu olejku eterycznego z nasion czarnuszki siewnej na limfocyty T.

Celem projektu jest zbadanie ścieżek sygnalizacyjnych zachodzących w limfocytach T pomocniczych podczas oddziaływania na nie olejku eterycznego z czarnuszki siewnej (Nigella sativa) oraz tymochinonu, jednego ze związków aktywnych obecnych w tej frakcji. Wiodącym celem projektu będzie ocena możliwości tworzenia odmiennego profilu polaryzacji limfocytów i ich konwersji w konkretne subpopulacje limfocytów T pomocniczych. Projekt ten jest odpowiedzią na rosnące zainteresowanie związkami roślinnymi w medycynie, a w szczególności potencjałem immunomodulującym czarnuszki siewnej.

Olejki eteryczne są poddawane badaniom zarówno w warunkach eksperymentalnych i klinicznych. Dzięki temu ustalono m.in., że unikalne właściwości strukturalne olejków pozwalają im działać zarówno na powierzchni komórek, jak i w ich wnętrzu, przy czym niejasne pozostają molekularne mechanizmy obserwowanych efektów komórkowych. Realizacja finansowanego projektu pozwoli dogłębnie poznać procesy zachodzące na poziomie molekularnym i tym samym uzupełnić stan wiedzy w zakresie potencjału terapeutycznego olejku eterycznego czarnuszki siewnej.

Dr n. med. Agnieszka Sobierajska-Rek z Kliniki Rehabilitacji podejmie się realizacji badań pod nazwą Czy poziom tytyny jest biomarkerem zmiany funkcji motorycznej oraz układu oddechowego u chorych z dystrofią mięśniową Duchenne’a? Badanie prospektywne zaślepione z obserwacją przez 12 miesięcy.

Celem badania jest sprawdzenie czy stężenie tytyny w moczu spoczynkowe i po sesjach fizjoterapeutycznych koreluje z poziomem zmęczenia oraz stanem funkcji ruchowej i oddechowej u pacjentów z dystrofią mięśniową Duchenne’a. Wiadomo, że czynnikiem przyspieszającym zmianymiopatyczne w dystrofii może być zbyt intensywny wysiłek fizyczny, szczególnie o charakterze ekscentrycznym. Najlepiej poznanym markerem uszkodzeń mięśni jest surowicza kina za keratynowa (CK), jednak jest ona wiarygodnym markerem jedynie we czesnym stadium choroby i wymaga pobrania od dziecka krwi żylnej, co pozostaje nie bez znaczenia w przypadku wielokrotnych oznaczeń poziomu tego białka u dzieci. Wobec powyższych doniesień wydaje się konieczne aby sprawdzić, czy stężenie fragmentów białka tytyny w moczu może być przydatnym narzędziem do określenia poziomu uszkodzenia mięśni szkieletowych po sesjach fizjoterapeutycznych, a zatem narzędziem zwiększającym bezpieczeństwo usprawniania chorych z DMD. NCN przyznało na realizację tego działania dotację w wysokości 48 510 zł.

Ocena aktywności cytotoksycznej i fotosensybilizującej frakcji fikobiliprotein pozyskanych z P. cruentum i S. platensis wobec komórkowego modelu czerniaka to tytuł działania naukowego, które będzie realizować dr Tomasz Kostrzewa z Katedry i Zakładu Chemii Medycznej. Koszt projektu wyniesie 49 940 zł.

Planowane działanie naukowe polegać będzie na ocenie aktywności cytotoksycznej i fotosensybilizującej wybranych frakcji naturalnych barwników białkowych, w których dominują odpowiednio fikocyjanina i fikoerytryna wyodrębnione z ekstraktów pozyskanych z biomasy mikroalg o statusie GRAS; eukariotycznych (Porphyridium cruentum) oraz prokariotycznych (Spirulina platensis), wobec komórkowych modeli czerniaka. W ramach realizacji proponowanego działania naukowego możliwa będzie weryfikacja hipotezy badawczej dotycząca zastosowania naturalnych barwnych frakcji białkowych pozyskanych z mikroalgi prokariotycznej oraz eukariotycznej o statusie GRAS w terapii fotodynamicznej czerniaka.

Dr n. med. Katarzyna Czerwiec z Zakładu Anatomii Klinicznej uzyskała środki finansowe 49 999 zł na realizację zadania badawczego pod nazwą Wpływ stymulacji czynnikiem TGF beta1 na aktywność biologiczną komórek macierzystych pochodzących z tkanki tłuszczowej (ADMSCs) do przyszłych zastosowań w terapiach komórkowych i druku 3D. Projekt będzie realizowany w Pracowni Inżynierii Tkankowej i Medycyny Regeneracyjnej Zakładu Embriologii pod opieką merytoryczną prof. Michał Pikuły.

Celem badania jest analiza komórek ADMSCs, które będą wyizolowane od pacjentów, a następnie poddane stymulacji czynnikiem TGF beta1. Komórki ADMSCs posiadają ogromny potencjał regeneracyjny oraz terapeutyczny. Mają możliwość wywierania wpływu na różne komórki ludzkiego organizmu oraz zdolność do modulowania odpowiedzi immunologicznej. Modulacja aktywności komórek macierzystych przez czynniki wzrostu może zwiększyć ich aktywność biologiczną i właściwości terapeutyczne.

W badaniach zostanie wykorzystana między innymi technologia druku 3D, w której będzie możliwe jednoczesne drukowanie komórek ADMSCs z biotuszem, w których będzie inicjowana interakcja komórka- biomateriał w wydrukowanej strukturze trójwymiarowej. Otrzymane wyniki być może umożliwią w przyszłości translację wiedzy z zakresu nauk podstawowych do wykorzystania jej przez klinicystów.

Ocena ekspozycji na zanieczyszczenia środowiskowe z wykorzystaniem opasek silikonowych – rozwój metody analitycznej i badanie pilotażowe to temat kolejnego działania, które podejmie dr Małgorzata Wacławik z Katedry i Zakładu Toksykologii. Celem tego zadania naukowego jest opracowanie i walidacja metody spektrometrii masowej chromatografii gazowej do oznaczania kilku klas zanieczyszczeń środowiskowych w silikonowych opaskach na rękę jako narzędzia w ocenie narażenia, a następnie wykorzystanie jej do oceny narażenia na syntetyczne pyretroidy wśród grupy pracowników polskich klinik weterynaryjnych poprzez zestawienie całkowitego narażenia (ocenianego poprzez analizę metabolitów pyretroidów w moczu) z narażeniem zewnętrznym ocenianym przy użyciu analizy silikonowych opasek na rękę (WB). Na realizację badań Narodowe Centrum Nauki przeznaczyło kwotę 49 500 zł.

Dr Marzena Olszewska-Karaban z Kliniki Rehabilitacji otrzymała finansowanie w wysokości 31 595 zł na realizację działania naukowego zatytułowanego Ocena kontroli równowagi ciała oraz zastosowanie treningu proprioceptywnego u pacjentek z pierwotnym rakiem piersi z objawami obwodowej polineuropatii indukowanej chemioterapią.

Polineuropatia obwodowa wywołana chemioterapią występuje u około 30-40%, do nawet 68% pacjentów leczonych neurotoksyczną chemioterapią, a utrzymywanie się objawów występuje przez kilka dekad nawet u 50% pacjentów. Zaburzenia kontroli równowagi ciała, w związku z polineuropatią, mogą wynikać najpierw z uszkodzenia niezmielinizowanych nerwowych włókien C, a następnie uszkodzenia dużych, zmielinizowanych włókien nerwowych, co może mieć negatywny wpływ na czucie proprioceptywne i prowadzić do niestabilności posturalnej lub zwiększonego ryzyka upadków, które mogą mieć wpływ na utratę niezależności i pogorszenie jakość życia pacjentów. W związku z powyższym, u pacjentek z rakiem piersi po chemioterapii oraz z objawami polineuropatii, zostaną przeprowadzone sesje treningu proprioceptywnego o wysokiej częstotliwości (HFPT – High-Frequency Proprioceptive Training) na urządzeniu DPPS. Ta innowacyjna formuła treningu, oparta jest na aktywnym kontrolowaniu przez pacjenta niestabilnej platformy, która ulega wychyleniom, a jej podstawa toczeniu po podłożu. Wychylenia platformy (w płaszczyźnie czołowej, strzałkowej i diagonalnej), wizualizowane w czasie rzeczywistym na monitorze przed pacjentem, są sprzężeniem zwrotnym, umożliwiając pacjentowi wprowadzenie korekty ustawienia stopy na platformie. W trakcie treningu na platformie, ale bez kontroli wychyleń na monitorze, pacjent doświadczałby niestabilności o niskim poziomie częstotliwości, bez możliwości ich korekcji.

Wprowadzenie do standardowego programu rehabilitacji onkologicznej wyspecjalizowanej oraz mierzalnej formy treningu może przyczynić się do zwiększenia kontroli równowagi, a przez to zmniejszenie ryzyka upadków, urazów oraz poprawę jakości życia wielu pacjentów onkologicznych z objawami polineuropatii obwodowej, nie tylko u kobiet z rakiem piersi.

Dr n. biol. Małgorzata Stasiłojć z Zakładu Biologii Komórki i Immunologii otrzymała grant w wysokości 49 995 zł na realizację projektu pod nazwą Inhibitor kompetycyjny ścieżki klasycznej układu dopełniacza – nowa strategia w leczeniu chorób autoimmunologicznych.

Układ dopełniacza jest kluczowym elementem odporności wrodzonej, regulującym odpowiedź immunologiczną. Bierze udział m.in. w zwalczaniu patogenów (wirusowych i bakteryjnych) oraz komórek zmienionych nowotworowo. Jego centralnym elementem jest konwertaza C3, która aktywuje czynnik C3 poprzez cięcie proteolityczne. Skutkuje to opsonizacją komórki docelowej, a w dalszej perspektywie prowadzi do uwolnienia anafilatoksyn C3a i C5a oraz do utworzenia kompleksu atakującego błonę, prowadząc do jej śmierci. Dysregulacja układu dopełniacza jest powiązana z występowaniem wielu chorób autoimmunologicznych i autodegeneracyjnych, przy czym może być ona zarówno pierwotnym czynnikiem etiologicznym danej choroby, jak też efektorem, który amplifikuje niekorzystne działanie innych czynników zaburzających homeostazę organizmu. Celem planowanego działania jest skonstruowanie wariantu białka C2, wchodzącego w skład konwertazy C3 ścieżki klasycznej dopełniacza, które będzie wykazywało większe powinowactwo do tworzenia konwertazy, a jednocześnie, z powodu obecności mutacji w domenie katalitycznej, będzie pozbawione aktywności enzymatycznej. Taki wariant białka C2 będzie pełnił funkcję inhibitora kompetycyjnego w ścieżce klasycznej aktywacji układu dopełniacza. Podanie go w roli leku chorym cierpiącym z powodu chorób autoimmunologicznych może zmniejszyć lokalny stan zapalny, a więc złagodzić objawy choroby. Taki lek może okazać się remedium na liczne choroby autoimmunologiczne, w których podwyższona aktywność układu dopełniacza jest uważana za mechanizm efektorowy odpowiedzialny za objawy choroby.