Odzyskują głos po wycięciu krtani

25.04.2024

Dzień Laryngektomowanego obchodzony jest 23 kwietnia. Jest to święto osób, które musiały zostać poddane operacji całkowitego usunięcia krtani. To zabieg ratujący życie, wykonywany w zaawansowanych stadiach choroby nowotworowej, gdy inne metody leczenia zawiodły. Po laryngektomii pacjenci oddychają przez otwór w szyi zamiast przez nos i usta. Chorzy wracają do zdrowia, ale na nowo muszą nauczyć się funkcjonować w swoich rodzinach i społeczeństwie.

Co roku na świecie odnotowuje się około 130 tys. nowych zachorowań na raka krtani. Polska należy do krajów największego ryzyka tego rodzaju nowotworu w Europie. Najczęstszą przyczyną powstawania nowotworów głowy i szyi, w tym krtani, niezmiennie pozostaje palenie papierosów, nadużywanie alkoholu oraz infekcje HPV (typ 16 i 18). Rak krtani to jeden z najczęstszych nowotworów (po raku płuca) dróg oddechowych, który może dotknąć zarówno mężczyzn, jak i kobiety. W leczeniu tej choroby stosuje się różne metody, w zależności od zaawansowania i lokalizacji. Jedną z nich jest laryngektomia, procedura chirurgiczna polegająca na całkowitym usunięciu krtani. Pomimo swojej złożoności i związanych z jej przeprowadzeniem następstw całkowite wycięcie krtani może stanowić ratunek dla pacjentów cierpiących na jej zaawansowany nowotwór. Krtań pełni ważną funkcję w procesie mówienia i oddychania, a także jedzenia. Usunięcie tego narządu jest radykalnym krokiem, ale często nieuniknionym w przypadku zaawansowanego stadium choroby. Zabieg laryngektomii w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym, szpitalu klinicznym GUMed wykonywany jest w Klinice Otolaryngologii, kierowanej przez dr. hab. Bogusława Mikaszewskiego.

Całkowita laryngektomia jest operacją wykonywaną w zaawansowanych stadiach choroby nowotworowej. Bez niej rak może rozprzestrzenić się na inne części ciała, a pacjent może utracić możliwość jedzenia, mówienia, a nawet oddychania.

–Laryngektomia to nie tylko procedura chirurgiczna, to kluczowy etap w życiu pacjentów zmierzających do zwalczenia zaawansowanych nowotworów krtani i dolnego gardła. Jest to operacja okaleczająca, lecz niezbędna, polegająca na usunięciu części lub całej krtani, stając się tym samym jednym z głównych narzędzi w walce z rakiem krtani – zaznacza dr hab. Bogusław Mikaszewski. – Warto podkreślić, że w krtani znajdują się fałdy głosowe, dzięki którym tworzymy dźwięczny głos, mówimy. Krtań pomaga nam również oddychać i połykać. Dlatego usunięcie krtani prowadzi nie tylko do zmian w głosie, ale także zmienia tor oddychania, upośledza zmysł węchu i smaku, nieodwracalnie oddziela drogi oddechowe i pokarmowe.

Laryngektomia to nie tylko krok w leczeniu raka, to także droga powrotu do zdrowia. Pomimo trudności i zmian w sposobie funkcjonowania daje pacjentom nadzieję na dalsze życie.

Głos jest niezwykle ważnym narzędziem w codziennym życiu społecznym i kulturowym. Dzięki niemu możemy komunikować się ze sobą, wymieniać opinie, dzielić się przeżyciami. Dopiero kiedy zaczyna niedomagać lub gdy go zabraknie, zauważamy, jak jest istotny.

–Głos jego wysokość, natężenie, barwa są charakterystyczną cechą każdego z nas. Głos jest tak niepowtarzalny, jak linie papilarne. Głosy mogą być bardzo do siebie podobne, jednak nie ma dwóch takich samych – wyjaśnia mgr Małgorzata Zielińska, logopeda. – Głos w społeczeństwie nie jest tylko narzędziem komunikacji, ale także wyrazem tożsamości i indywidualności, a jego utrata jest niebywale trudnym doświadczeniem.

– Utrata naturalnego głosu jest utratą części siebie i może wpływać na poczucie własnej wartości – tłumaczy Andrzej Drewniak, prezes Pomorskiego Stowarzyszenie Chorych Na Nowotwory Głowy i Szyi, który również jest po zabiegu wycięcia krtani. –Dużo osób po takiej operacji mierzy się z depresją albo samo wykluczeniem z życia społecznego. To zrozumiałe, ponieważ doświadcza się zmian w sposobie komunikacji, oddychania, jedzenia i ogólnej jakości życia.

Po laryngektomii pacjenci tracą możliwość generowania dźwięków, gdyż wraz z krtanią usunięte zostają struny głosowe. Jednak dzięki rehabilitacji logopedycznej istnieje szansa na odzyskanie głosu i powrotu do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym.

–Rehabilitacja głosu po laryngektomii jest procesem mającym na celu przywrócenie możliwości dźwięcznego wytwarzania głosu. W zależności od zastosowanej techniki chirurgicznej, możliwości ośrodka wykonującego zabieg, do dyspozycji mamy trzy techniki mówienia. Dobiera się je indywidualnie do możliwości i potrzeb pacjenta – mówi mgr Małgorzata Zielińska. – Powrót zdolności werbalnego komunikowania się bywa bardzo wzruszającym, przynoszącym ulgę w zakresie emocjonalnym i społecznym momentem dla pacjenta. Może pomóc w budowaniu pewności siebie oraz poczucia normalności, co jest ważne dla reintegracji społecznej po zabiegu. Kluczową rolę odgrywa wsparcie specjalistów: logopedów, fizjoterapeutów, psychologów.

Pacjenci oprócz leczenia potrzebują wymiany informacji na temat swojej choroby. Taką pomoc oferują organizacje pacjenckie, m.in. Pomorskie Stowarzyszenie Chorych na Nowotwory Głowy i Szyi działające od 2023 r. przy Klinice Otolaryngologii Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego. To organizacja powołana w celu udzielenia wszelkiej pomocy osobom po usunięciu krtani. Działanie we wspólnocie pacjentów ośmiela, otwiera i wspiera. Stowarzyszenie zrzesza osoby po laryngektomii, ich rodziny oraz przedstawicieli różnych specjalności, zajmujących się leczeniem i rehabilitacją. Stowarzyszenie prowadzi współpracę ze wszystkimi, którzy chcą uczestniczyć w programie pomocy chorym z nowotworami głowy i szyi.

– Ważnym elementem w procesie rehabilitacji jest wsparcie osób bliskich. Jednym z celów Stowarzyszenia, będącego inicjatywą pacjentów, którzy przeszli przez laryngektomię, jest budowanie bazy wiedzy dla osób po laryngektomii oraz ich opiekunów. Chcemy stworzyć miejsce, w którym będzie można znaleźć niezbędne, napisane w prosty i przystępny sposób informacje. Na terenie Gdańska działa Pomorskie Stowarzyszenie Chorych na Nowotwory Głowy i Szyi, na spotkanie którego cyklicznie przychodzą laryngektomowani wraz z członkami rodzin – opowiada Andrzej Drewniak.

– Głos pacjentów, dosłownie i w szerokiej parafrazie, jest jednym z głównych elementów Global Patient Safety Action Plan opracowanego przez WHO. Mówi o tym, że powinniśmy zapraszać pacjentów do współtworzenia szpitali, tak w zakresie procesu decyzyjnego, jak i do współtworzenia społeczności pacjenckich. Dzięki aktywności Stowarzyszenia wiemy, że jest wiele kwestii związanych z osobami laryngektomowanymi, nad którymi powinniśmy się pochylić, a które mogą być kluczowe dla jakości życia naszych pacjentów – mówi dr hab. Tomasz Stefaniak, dyrektor ds. lecznictwa UCK.

fot. Sylwia Mierzewska/UCK