Publikacja o dobrych praktykach w medycynie hiperbarycznej

25.01.2024

prof. Jacek Kot

Najnowsza wersja Europejskiego Kodeksu Dobrej Praktyki w Tlenoterapii Hiperbarycznej (ang. A European Code of Good Practice for Hyperbaric Oxygen Therapy – Review 2022) została w grudniu 2023 r. opublikowana w międzynarodowym czasopiśmie poświęconym medycynie nurkowej i hiperbarycznej Diving Hyperbaric Medicine Journal.

Głównym autorem tej publikacji jest prof. Jacek Kot, kierownik Kliniki Medycyny Hiperbarycznej i Ratownictwa Morskiego – Krajowego Ośrodka Medycyny Hiperbarycznej GUMed, który od 2002 r. był szefem międzynarodowej grupy roboczej SAFETY stworzonej w ramach programu naukowego COST-B14 Hyperbaric Oxygen Therapy do opracowania bezpiecznych zasad stosowania tlenoterapii hiperbarycznej (HBOT). Efektem działania tej grupy była pierwsza wersja Kodeksu ogłoszona w 2004 r., która została przyjęta i zaakceptowana przez Europejski Komitet Medycyny Hiperbarycznej (ang. European Committee for Hyperbaric Medicine, ECHM).

Kodeks ten zawiera opis HBOT jako metody terapeutycznej, zasady jej bezpiecznego przeprowadzania, organizacji ośrodka hiperbarycznego, szkolenia personelu medycznego i technicznego, minimalnych wymogów dotyczących wyposażenia technicznego ośrodka oraz procedur operacyjnych i awaryjnych. Wraz z innymi dokumentami referencyjnymi ECHM zawierającymi m. in. listę wskazań klinicznych do stosowania HBOT w oparciu o EBM, Kodeks stanowi podstawę pracy większości już istniejących ośrodków hiperbarycznych w Europie oraz określa minima organizacyjne dla nowo powstających ośrodków. Europejskie Towarzystwo Medycyny Nurkowej i Hiperbarycznej (ang. European Underwater and Baromedical Society, EUBS), jako towarzystwo naukowe, wyraziło swoje pełne poparcie dla tego dokumentu. W Polsce wszystkie ośrodki hiperbaryczne powstałe po 2005 r. (obecnie jest ich 12) muszą stosować się do zapisów Kodeksu w zakresie organizacji pracy, szkolenia personelu oraz wyposażenia technicznego, gdyż tak stanowią wymagania Narodowego Funduszu Zdrowia.

W bieżącej wersji dokumentu uaktualniono zapisy, odnosząc się głównie do zmieniających się wymagań stosowania HBOT u dzieci, intensywnej terapii w komorze hiperbarycznej oraz coraz szerszej praktyki stosowania jednomiejscowych komór hiperbarycznych. Szczególnie to ostatnie zagadnienie, tj. korzystanie z jednomiejscowych komór hiperbarycznych, tzw. monoplace w komercyjnych i prywatnych zastosowaniach, stwarza zwiększone ryzyko pożarów, eksplozji lub urazów ciśnieniowych.

– Dodatkowym problemem w komorach jednomiejscowych jest to, że pacjent pozostaje w środowisku hiperbarycznym sam, bez obecności przeszkolonego personelu medycznego gotowego do natychmiastowej interwencji u pacjentów niesamodzielnych (dzieci, niepełnosprawni, osoby z ograniczoną świadomością) lub gdy wystąpią działania niepożądane (np. mózgowa toksyczność tlenowa) – powiedział prof. Jacek Kot, kierownik Kliniki Medycyny Hiperbarycznej i Ratownictwa Morskiego GUMed. – Tego typu komory hiperbaryczne nie były dotychczas opisane w europejskich standardach, ale ich stosowanie możliwe było (i w wielu krajach nadal jest) bez posiadania żadnych specjalistycznych szkoleń.

W obecnej wersji Kodeksu wskazano, kto powinien być obecny przy procedurach medycznych z użyciem tych urządzeń, a także że personel medyczny i techniczny obsługujący takie komory powinien być przeszkolony tak samo jak personel pracujący w oparciu o wielomiejscowe komory hiperbaryczne. Wprawdzie Kodeks sam z siebie nie stanowi regulacji prawnej, to jednak jego zalecenia stanowią wyznacznik wiedzy i międzynarodowego doświadczenia klinicznego. Wszystkie państwa mogą skorzystać z tych zaleceń przy tworzeniu przepisów krajowych.

fot. archiwum prywatne