Rozstrzygnięto konkurs NCN MINIATURA 7

4.12.2023

Narodowe Centrum Nauki (NCN) ogłosiło w listopadzie 2023 r. ostatnią listę rankingową dla siódmej edycji konkursu MINIATURA. Nabór wniosków trwał od 1 lutego do 31 lipca 2023 r. Na realizację pojedynczych działań naukowych w postaci badań wstępnych, pilotażowych lub wyjazdów badawczych z GUMed zgłoszono 30 wniosków. Finansowanie uzyskało 10 badaczy. Współczynnik sukcesu Uczelni wyniósł 33,3%. Na zaplanowane badania uzyskano łączne finansowanie w kwocie 478 035 zł.

Doktor Edyta Rychlicka-Buniowska z Międzynarodowej Agendy Badawczej otrzymała finansowanie w wysokości 49 999 zł na realizację projektu pt. Ocena wpływu utraty chromosomu Y na funkcjonowanie ludzkich makrofagów zróżnicowanych in vitro z monocytów krwi obwodowej – analiza na poziomie transkryptomu mRNA.

– Badania funkcjonalne przeprowadzone na myszach wskazują, że utrata chromosomu Y (ang. loss of chromosome Y, LOY) w makrofagach stanowi istotny czynnik etiologiczny chorób układu krążenia (ang. cardiovascular diseases, CVDs). Głównym celem badania jest identyfikacja genów i szlaków molekularnych, które podlegają deregulacji w wyniku LOY i powodują zmianę funkcji ludzkich makrofagów, stymulując rozwój CVDs. Wyniki niniejszych badań będą stanowiły podstawę do planowania i realizacji kolejnych projektów, których celem będzie kompleksowe poznanie roli LOY w makrofagach w rozwoju CVDs u mężczyzn – wyjaśniała dr Edyta Rychlicka-Buniowska.

Wstępna identyfikacja genów i szlaków sygnałowych, które podlegają deregulacji w wyniku LOY, pozwoli na precyzyjne zaplanowanie badań funkcjonalnych na poziomie komórkowym, takich jak analiza interakcji makrofagów z fibroblastami czy komórkami śródbłonka naczyń krwionośnych. Umożliwi także zastosowanie i zbadanie czynników potencjalnie znoszących negatywny wpływ LOY na proces chorobowy, takich jak np. siRNA, specyficzne przeciwciała czy białka hamujące bądź aktywujące zmienione szlaki molekularne. Na podstawie uzyskanych wyników spodziewane jest opracowanie nowych, personalizowanych terapii chorób układu krążenia.

Rola inhibitorów reduktazy HMG-CoA (statyn) w rozwoju i progresji cukrzycy typu 2 oraz zaburzeń funkcji poznawczych to tytuł działania naukowego, które będzie realizować dr hab. Grażyna Lietzau z Zakładu Anatomii i Neurobiologii GUMed.

– Statyny to grupa leków stosowanych w leczeniu hipercholesterolemii, które będąc inhibitorami reduktazy 3-hydroksy-3-metylo-glutarylokoenzymu A ograniczają syntezę cholesterolu i jego pochodnych oraz zwiększają wychwyt lipoprotein o małej gęstości (LDL) w wątrobie, co prowadzi do obniżenia poziomu cholesterolu całkowitego i LDL we krwi. Leki te, rekomendowane w pierwotnej i wtórnej profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych, są na ogół dobrze tolerowane przez pacjentów. Jednak ich stosowanie budzi kontrowersje ze względu na działania niepożądane – podkreślała dr hab. Grażyna Lietzau. – Niektóre z nich, takie jak miopatia i zaburzenia czynności wątroby, są powszechnie znane. Natomiast w przypadku innych, takich jak rozwój cukrzycy typu 2 i pogorszenie funkcji poznawczych, wyniki badań klinicznych są niejednoznaczne. Dlatego badania eksperymentalne nad rolą statyn w rozwoju i progresji cukrzycy oraz ich wpływem na ośrodkowy układ nerwowy są uzasadnione.

Celem projektu jest wyjaśnienie, czy przewlekłe przyjmowanie simwastatyny wiąże się z pojawieniem cukrzycy typu 2, a w przypadku jej występowania, czy może przyśpieszać jej rozwój in vivo. Ponadto wykazane zostanie, czy jej stosowanie ma negatywny wpływ na funkcje poznawcze oraz czy w przypadku stwierdzenia deficytów poznawczych występują one przed czy po rozwinięciu się cukrzycy. Identyfikacja działań niepożądanych i odpowiednie postępowanie może ograniczyć nieuzasadnione odstawianie statyn, a w konsekwencji zapewnić skuteczniejszą prewencję chorób sercowo-naczyniowych. Identyfikacja grupy pacjentów z wysokim ryzykiem ich nietolerancji, lub ze skłonnością do rozwoju nowych lub zaostrzenia istniejących chorób, umożliwiłaby ich ścisłe monitorowanie lub zastosowanie u nich innych form terapii. Projekt będzie realizowany przy współpracy z TAZD-CBU GUMed, a jego całkowity koszt wyniesie 49 962 zł.

Utworzenie biblioteki bakteriofagów zdolnych do lizy klinicznych szczepów Pseudomonas aeruginosa to temat działania naukowego, które przeprowadzi dr Agnieszka Necel z Zakładu Mikrobiologii Lekarskiej. Na realizację zadania Narodowe Centrum Nauki przyznało kwotę 49 764 zł.

– Bakteria Pseudomonas aeruginosa, czyli tzw. pałeczka ropy błękitnej, stanowi przyczynę około 8% zakażeń szpitalnych. Właściwości tej bakterii, zarówno pod względem etiologicznym, epidemiologicznym jak i terapeutycznym, wskazują na wysoką potrzebę utworzenia terapii alternatywnych do antybiotyków. Jedną z proponowanych metod jest użycie bakteriofagów, które zdolne są do lizy komórek bakteryjnych i nie podlegają oporności krzyżowej z antybiotykami. W ramach projektu wykonana zostanie izolacja ze ścieków komunalnych, a także innych akwenów wodnych, bakteriofagów infekujących izolaty kliniczne P. aeruginosa. Wybrane wirusy zostaną scharakteryzowane pod względem morfologicznym i molekularnym, a także potencjału terapeutycznego – mówiła dr Agnieszka Necel.

Uzyskane wyniki pozwolą na utworzenie biblioteki fagów, która może posłużyć nie tylko w celu tworzenia preparatów fagowych, skierowanych przeciwko tym patogenom, ale także w celach epidemiologicznych (fagotypowanie) oraz prewencyjnych, mogących przyczynić się do zmniejszenia rozprzestrzeniania się tych bakterii, zwłaszcza w warunkach szpitalnych.

Doktor Kornelia Kadac-Czapska z Katedry i Zakładu Bromatologii GUMed uzyskała środki finansowe w wysokości 49 500 zł na realizację zadania badawczego pt. Badanie uwalniania cząstek tworzyw sztucznych z produktów dla dzieci oraz ocena ryzyka zdrowotnego związanego z mikroplastikiem w żywności dla niemowląt.

– Celem zaplanowanych badań jest opracowanie efektywnej metody izolacji i charakterystyki mikroplastiku (MP) oraz określenie czynników indukujących uwalnianie MP z butelek oraz ze smoczków wykonanych z tworzyw sztucznych i przeznaczonych do karmienia niemowląt. Ponadto w wyniku realizacji działania badawczego stworzona zostanie procedura, mogąca służyć ocenie możliwości wykorzystania produktów z tworzyw sztucznych, przeznaczonych dla dzieci, pod względem uwalniania opisywanych cząstek. Dzięki wykonanym badaniom możliwa będzie ocena narażenia niemowląt na MP wskutek spożywania zanieczyszczonych pokarmów – mówiła dr Kornelia Kadac-Czapska.

Przedstawiane zadanie badawcze stanowi część pierwszą cyklu prac, mających na celu scharakteryzowanie pokarmowej drogi narażenia na MP, z uwzględnieniem źródeł cząstek tworzyw sztucznych. Prowadzone prace badawcze mają za zadanie upowszechnienie informacji dotyczących bezpieczeństwa żywnościowego, konieczności ograniczenia powstawania odpadów z tworzyw sztucznych oraz konsekwencji kontynuacji prowadzonej obecnie działalności przemysłowej.

Doktor Anna Marcinkowska z Zakładu Neurofizjologii, Neuropsychologii i Neuroinformatyki będzie realizować projekt pt. Wpływ radioterapii na barierę krew mózg, właściwości tkanki mózgowej, sieci neuronalne i funkcjonowanie poznawcze u pacjentów z glejakiem mózgu. NCN przeznaczyło na ten cel kwotę 49 500 zł.

– Glejaki są najczęściej występującym rodzajem pierwotnych guzów mózgu. Jednym z powikłań radioterapii guzów mózgu jest postępujące pogorszenie funkcjonowania poznawczego. Pacjenci doświadczają przejściowego pogorszenia pamięci, które zaczyna się w ciągu 3 miesięcy po leczeniu, a także doświadczają postępującego, nieodwracalnego spadku zdolności poznawczych w zakresie szybkości psychomotorycznej, sprawności ruchowej, uczenia się i procesów pamięci werbalnej i niewerbalnej, operacyjnej, funkcji wykonawczych i wzrokowo-przestrzennych – mówiła dr Anna Marcinkowska. – Mechanizmy stojące za tym pogorszeniem funkcji poznawczych nie są w pełni poznane, ale prawdopodobnie są wieloaspektowe i synergiczne. Po napromieniowaniu zaobserwowano zmiany w astrocytach, oligodendrocytach, dojrzałych neuronach, neurogenezie, istocie białej, zapaleniu i układzie naczyniowym.

Projekt ma służyć zrozumieniu wpływu radioterapii na właściwości tkanki mózgowej w odczynie zapalnym i procesie nowotworowym oraz próbie stworzenia modelu starzenia się mózgu i ich przełożenia na barierę krew-mózg za pomocą analizy obrazów uzyskanych metodą obrazowania rezonansu magnetycznego. Celem badania jest również dokładniejsze poznanie procesów zachodzących w mózgu w obrębie połączeń strukturalnych i funkcjonalnych leżących u podstaw postępujących deficytów neuropsychologicznych wynikających ze stosowanego leczenia radioterapią.

Rola polimorfizmu promotora oksygenazy hemowej-1 w dystrofii mięśniowej Duchenne’a to temat kolejnego działania, które podejmie dr Karolina Śledzińska z Katedry i Kliniki Pediatrii, Hematologii i Onkologii GUMed. Na realizację projektu Narodowe Centrum Nauki przeznaczyło kwotę 49 500 zł.

– Dystrofia mięśniowa Duchenne’a (DMD) to schorzenie nerwowo-mięśniowe, spowodowane obecnością mutacji w genie DMD, dziedziczone w sposób sprzężony z płcią. Brak produkcji odpowiedniego białka dystrofiny, będącej składnikiem sarkolemmy, doprowadza do postępującego osłabienia mięśni, utraty możliwości samodzielnego poruszania się w wieku nastoletnim, oraz niewydolności krążeniowo-oddechowej, prowadzącej do przedwczesnej śmierci w trzeciej/czwartej dekadzie życia. Obecnie jest to choroba nieuleczalna; stosowana sterydoterapia spowalnia nieznacznie przebieg choroby, jednak wiąże się z licznymi działaniami niepożądanymi tłumaczyła dr Karolina Śledzińska. – W związku z tym istnieje pilna potrzeba poszukiwania innych terapii, które mogłyby poprawić stan pacjentów. W tym celu uzasadnione jest badanie genów modyfikujących przebieg choroby.

Celem projektu będzie analiza związku ciężkości przebiegu DMD i polimorfizmu promotora HO-1. W tym celu u 100 pacjentów z DMD, leczonych w Klinice Pediatrii, Hematologii i Onkologii, zostanie przeprowadzone genotypowanie polimorfizmów promotora HMOX1 (analiza genetyczna zostanie przeprowadzona we współpracy z Zakładem Biotechnologii Medycznej, Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie). Następnie dane genetyczne zostaną poddane analizie pod kątem ewentualnego związku z ciężkością przebiegu choroby (możliwość samodzielnego poruszania się, rodzaj leczenia), znanych markerów progresji DMD – aktywności biochemicznej, funkcji serca, płuc, wyników testów funkcjonalnych oraz markerów funkcyjnych HO-1, takie jak bilirubina, ferrytyna, żelazo. Wynikiem tego projektu będzie wyjaśnienie potencjalnego związku pomiędzy polimorfizmem promotora HMOX1 a ciężkością DMD.

Doktor Katarzyna Kosznik-Kwaśnicka z Zakładu Mikrobiologii Lekarskiej otrzymała środki w wysokości 48 950 zł na projekt pt. Ocena bezpieczeństwa stosowania eksperymentalnej mieszanki bakteriofagów i laktoferyny w leczeniu gronkowcowych zakażeń układu oddechowego – badania na modelu in vitro i in vivo.

– Pandemia COVID-19 zwróciła uwagę na problem jakim są, często zagrażające życiu, infekcje lekoopornymi szczepami szpitalnymi. W większości są to szczepy lekooporne, w których przypadku antybiotykoterapia nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Preparaty oparte na bakteriofagach (wirusach atakujących bakterie) są rozważane jako jedna z alternatywnych dla antybiotyków metod leczenia zakażeń bakteryjnych – wyjaśniała dr Katarzyna Kosznik-Kwaśnicka. – Wciąż jednak wiele kwestii dotyczących ich wpływu na komórki ludzkie pozostaje niejasnych. Celem projektu jest analiza wpływu mieszanki bakteriofagów i laktoferyny na żywotności i aktywność metaboliczną linii komórkowej ludzkich komórek nabłonka płuc oraz ocena efektywności mieszkanki w zwalczaniu zakażeń wywołanych przez wielolekooporne kliniczne szczepy S. aureus na modelu zwierzęcym Galleria mellonella.

Doktor Michał Bohdan z I Katedry i Kliniki Kardiologii otrzymał finansowanie w wysokości 49 280 zł na realizację projektu pt. Ocena wpływu dapagliflozyny, inhibitora kotransportera 2 glukozy zależnego od jonów sodowych (SGLT2), na funkcję nerek u pacjentów po transplantacji serca.

– U chorych po przeszczepieniu serca często dochodzi do rozwoju przewlekłej choroby nerek, której etiologia jest wieloczynnikowa i wynika m.in. z toksyczności leczenia immunosupresyjnego oraz licznych chorób towarzyszących, w tym związanych z dysfunkcją śródbłonka. Jak dotąd, nie ma uznanych metod farmakoterapii, które pozwalałyby w istotny sposób zapobiegać i/lub hamować progresję przewlekłej choroby nerek w tej grupie pacjentów – wyjaśniał dr Michał Bohdan.

Celem badania pilotażowego jest uzyskanie wiedzy na temat wpływu dapagliflozyny na wybrane parametry funkcji nerek, biomarkery włóknienia/zapalenia oraz ryzyko sercowo-naczyniowe u pacjentów po transplantacji serca. Uzyskane dane będą stanowiły wkład w badania nad rolą inhibitorów SGLT2 w nefroprotekcji u chorych po przeszczepieniu serca. Projekt realizowany będzie we współpracy z lekarzami I Kliniki Kardiologii UCK oraz Centralnym Laboratorium Klinicznym UCK. I Katedra i Klinika Kardiologii GUMed, którą kieruje prof. Marcin Gruchała, od wielu lat jest jednym z wiodących ośrodków w Polsce i w Europie Środkowej, zajmujących się kompleksową diagnostyką i terapią pacjentów z niewydolnością serca i po transplantacji serca.

Projekt pt. Wpływ Lactobacillus plantarum 299v z inuliną na mikrobiom, częstość występowania biegunki związanej z chemioterapią i radioterapią oraz infekcji o etiologii Clostridioides difficile u chorych z rakiem jelita grubego w okresie okołooperacyjnym dofinansowany kwotą 48 580 zł będzie realizowany pod kierownictwem dr Karoliny Kaźmierczak-Siedleckiej z Zakładu Medycznej Diagnostyki Laboratoryjnej GUMed.

– U pacjentów z rozpoznaną chorobą nowotworową występują zmiany dysbiotyczne mikrobiomu. Wyróżnia się kilka terapeutycznych metod (np. podawanie szczepów probiotycznych) umożliwiających modyfikację składu i aktywności mikrobiomu, jednak badania naukowe dotyczące zastosowania probiotyków u pacjentów z chorobami nowotworowymi są nadal nieliczne. Obecnie nie istnieją również jednoznaczne rekomendacje dotyczące możliwości włączenia probiotykoterapii jako elementu kompleksowego leczenia przeciwnowotworowego – tłumaczyła dr Karolina Kaźmierczak-Siedlecka.

Praca została zaprojektowana jako badanie randomizowane, podwójnie zaślepione oraz kontrolowane placebo. Jego celem jest analiza wpływu szczepu probiotycznego L. plantarum 299v w połączeniu z inuliną na mikrobiom jelitowy, częstość występowania biegunki związanej z chemioterapią i radioterapią oraz infekcji o etiologii Clostridioides difficile u pacjentów z rakiem jelita grubego w okresie przedoperacyjnym. Projekt będzie realizowany we współpracy z Samodzielną Pracownią Badań Biochemicznych Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie oraz Oddziałem Chirurgii Ogólnej z Pododdziałem Chirurgii Onkologicznej w Kościerzynie.

Doktor Damian Kaufmann z Kliniki Kardiologii i Elektroterapii Serca podejmie się realizacji badań pt. Ocena występowania skrzeplin w lewym przedsionku u pacjentów przewlekle leczonych przeciwkrzepliwie poddawanych zabiegom ablacji trzepotania/migotania przedsionków – TEEBACA registry (TEE before ablation in patients on chronic anticoagulation). NCN przyznało na realizację tego działania środki w wysokości 33 000 zł.

– Celem pierwszorzędowym projektu będzie ocena czynników ryzyka i częstości występowania skrzepliny w lewym przedsionku u pacjentów poddawanych planowym zabiegom ablacji migotania przedsionków. Celem drugorzędowym będzie stworzenie algorytmu łączącego ze sobą parametry kliniczne oraz echokardiograficzne, które identyfikowałyby pacjentów z minimalnym prawdopodobieństwem skrzepliny, u których można by było odstąpić od przedproceduralnego badania echokardiograficznego przezprzełykowego, co długofalowo mogłoby się przyczynić do zmniejszenia obciążenia pracowni echokardiograficznych oraz zredukowania kosztów hospitalizacji – wyjaśniał dr Damian Kaufmann.

Opiekunem merytorycznym projektu w procesie przygotowania wniosku o finansowanie była prof. Ludmiła Daniłowicz-Szymanowicz, kierownik Kliniki Kardiologii i Elektroterapii Serca, która będzie nadzorować przebieg badania w trakcie jego realizacji.

Pełna lista dofinansowanych projektów znajduje się na stronie Narodowego Centrum Nauki.

fot. Paweł Sudara/GUMed, archiwum prywatne