Projektowe sukcesy naszych naukowców

23.06.2022

Dziewięcioro badaczy z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego otrzymało granty od Narodowego Centrum Nauki (NCN) w ramach konkursów OPUS 22 i SONATA 17, a także pierwszego miesiąca naboru konkursu MINIATURA 6. Naukowcy uzyskali finansowanie na łączną kwotę ponad 14 mln zł.

OPUS 22 (4 projekty)

Projekt pt. Nowe immunomodulatory kompleksu BTLA-HVEM jako potencjalna terapia w toczniu rumieniowatym układowym dofinansowany kwotą 1 904 664 zł będzie realizowany pod kierownictwem dr hab. Anny Wardowskiej z Katedry i Zakładu Fizjopatologii GUMed w ramach konsorcjum z Uniwersytetem Gdańskim. Celem badań jest analiza właściwości biologicznych nowych ligandów kompleksu BTLA-HVEM. Należy on do supresyjnych punktów kontroli immunologicznej. Naukowcy zamierzają zidentyfikować związki, które poprzez regulację aktywności BTLA-HVEM będą modyfikować aktywność układu immunologicznego pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym.

Dr hab. Adriana Mika, prof. uczelni z Katedry i Zakładu Biochemii Farmaceutycznej otrzymała finansowanie w wysokości 1 521 660 zł na projekt dotyczący analizy zmian szerokiego zakresu profilu metabolitów w materiale otyłych pacjentów wraz z ich parametrami klinicznymi. Opisują one stan zdrowia po trzech najpopularniejszych zabiegach bariatrycznych wykonywanych w Centrum Leczenia Otyłości i Chorób Metabolicznych GUMed. Są to: laparoskopowa gastrektomia rękawowa, pętlowe wyłączenie żołądkowo-jelitowe oraz ominięcie żołądkowo-jelitowe Roux-Y.

– Szczególnie zmiany nawyków żywieniowych po zabiegu bariatrycznym mogą mieć znaczenie dla mikrobiomu i metabolizmu pacjentów bariatrycznych. Ponieważ metabolity wytwarzane przez mikrobiom mogą być wchłaniane w jelicie otyłych pacjentów, lepsze zrozumienie zależności między gospodarzem a metabolomem mikroflory po zabiegu bariatrycznym może pozwolić na lepszy dobór pacjentów do różnych procedur i prowadzić do rozwoju następnej generacji terapii prowadzących do redukcji masy ciała, a także poprawiających metabolizm ludzi. Sądzimy także, Ze zdobyta wiedza może pomóc w przyszłości zaprojektować spersonalizowaną interwencję probiotyczną i dietetyczną, aby uzyskać optymalny wpływ chirurgii bariatrycznej na mikrobiom jelita i zdrowie pacjentów – wyjaśnia prof. Adriana Mika.

Dr hab. Krzysztof Hinc z Zakładu Bakteriologii Molekularnej uzyskał środki finansowe i został liderem projektu pt. Rola profagów w zjadliwości klinicznych szczepów patogenu ludzkiego Clostridioides difficile in vitro i in vivo. Będzie on realizowany w ramach konsorcjum we współpracy z prof. Hanną Pituch z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz prof. Gajane Martirosian ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Łączne dofinansowanie projektu to 2 503 684 zł, z czego GUMed jako lider konsorcjum otrzymał 978 928 zł.

– Celem projektu jest zrozumienie wpływu profagów na wirulencję bakteryjnego gospodarza i przebieg zakażenia C. difficile. Uzyskane wyniki pozwolą nam odpowiedzieć na pytanie, czy bakteriofagi poprzez wpływ na zjadliwość bakterii stanowią realne zagrożenie dla hospitalizowanych pacjentów. Umożliwi to klinicystom i epidemiologom identyfikację lizogennych szczepów o zwiększonej wirulencji i wdrożenie w placówce szczególnego nadzoru nad infekcją tym patogenem – mówi dr hab. Krzysztof Hinc.

Dr hab. Justyna Gołębiewska z Katedry i Kliniki Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych otrzymała finansowanie na realizację projektu pt. Egzosomy jako potencjalny biomarker dla monitorowania i prognozowania odrzucania nerki przeszczepionej. Łączne dofinansowanie projektu to 3 826 344 zł, z czego GUMed jako liderowi konsorcjum przypadło 1 807 088 zł. W projekcie zaplanowano identyfikację oraz analizę składu i funkcji egzosomów uwalnianych przez komórki przeszczepionej nerki i obecnych w krwioobiegu biorcy. Projekt będzie realizowany w ramach konsorcjum, w którego skład obok naszej Uczelni wchodzą: Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy Oddział w Gliwicach oraz Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk.

– Z wykorzystaniem metod chromatografii cieczowej sprzężonej z wysokorozdzielczą spektrometrią mas przeprowadzimy analizę białkowych składników egzosomów. Będziemy również monitorować parametry immunologiczne pacjenta, m.in. subpopulacje limfocytów T, profil interleukin oraz obecność przeciwciał anty-HLA – tłumaczy dr hab. Justyna Gołębiewska. – Realizacja projektu przyczyni się do poznania immunomodulacyjnej roli wybranych białkowych składników egzosomów oraz poszerzy wiedzę na temat biologii tych struktur ze szczególnym uwzględnieniem ich udziału w mechanizmach odrzucania przeszczepionej nerki. Możliwość oceny ilościowej poziomu składników swoistych dla egzosomów uwalnianych przez przeszczepiony narząd może w przyszłości posłużyć jako nieinwazyjna metoda monitorowania jego stanu i przewidywania ryzyka odrzucenia przeszczepu.

SONATA 17 (3 projekty)

Doktor Damian Flis z Katedry i Zakładu Patofizjologii Farmaceutycznej wspólnie ze specjalistami z Kliniki Rehabilitacji oraz Zakładu Bioenergetyki i Fizjologii Wysiłku Fizycznego będzie realizował projekt pt. Poszukiwanie mechanizmów poprawiających zdolności motoryczne, oraz wydłużających życie w stwardnieniu zanikowym bocznym – rola mitochondriów w tych procesach. NCN przyznała na ten cel finansowanie w kwocie 2 552 600 zł.

– Projekt zakłada badanie podaży związków indukujących biogenezę mitochondriów oraz treningu pływackiego, a także połączenia tych możliwości terapeutycznych (terapia hybrydowa) na jakość i długość życia myszy będących modelem ludzkiej choroby – stwardnienia zanikowego bocznego (ALS). Celem projektu jest również poszukiwanie mechanizmu odpowiedzialnego za zmiany widoczne w mięśniach szkieletowych oraz tkance nerwowej w grupie zwierząt poddanych terapii – mówi dr Damian Flis. – Poznanie mechanizmów związanych ze stresem oksydacyjnym, biogenezą mitochondriów oraz metabolizmem energetycznym, i odpowiedzialnych za przedłużenie życia myszy z ALS wydaje się ważne zarówno z punktu widzenia kwestii naukowych, jak i praktycznych. Badanie to może również zidentyfikować mechanizmy mitoprotekcji indukowanej przez modyfikacje składników MAMs, które mogą zapewnić nowe możliwości leczenia zarówno chorób neurodegeneracyjnych, jak i innych chorób związanych z dysfunkcją mitochondriów.

Doktor Marta Tomczyk z Katedry i Zakładu Biochemii otrzymała finansowanie w wysokości 1 638 928 zł na realizację projektu pt. Nowy szlak aktywacji witaminy B12 przy udziale CD73 – analiza molekularnych mechanizmów, obróbki in vivo i znaczenia klinicznego.

– Badanie ma na celu kontynuację prowadzonych doświadczeń i określenie roli cząsteczki CD73 w transporcie oraz przemianach wewnątrzkomórkowych witaminy B12. Ponadto poszukiwane będą nowe opcje terapeutyczne mające na celu przywrócenie prawidłowej funkcji CD73, a tym samym utrzymanie prawidłowego działania witaminy B12 w organizmie. Założeniem projektu jest również identyfikacja specyficznego metabolitu lub zmian w obrębie struktury genu CD73 (NT5E) powiązanych z niedoborami witaminy B12 i zaproponowanie nowego testu diagnostycznego. Przedsięwzięcie obejmuje badania na liniach komórkowych, zwierzęcych modelach badawczych oraz próbkach klinicznych – wyjaśnia dr Marta Tomczyk.

Profesor Jacek Zieliński z Katedry i Kliniki Chirurgii Onkologicznej jako partner w konsorcjum pod kierownictwem Politechniki Gdańskiej uzyskał grant na projekt pt. Optymalizacja kształtu i rozmieszczenia nanostruktur złota w komorze bakteriobójczej wykorzystującej proces fototermoablacji, którego całkowita wartość to ponad 900 000 zł.

MINIATURA 6 (2 projekty realizowane od czerwca br.)

Doktor Andrzej Hellmann z Kliniki Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Transplantacyjnej uzyskał 35 200 zł finansowania na projekt pt. Ocena zmian profilu kwasów tłuszczowych w surowicy i tkance tarczycy u pacjentów z rakiem oraz autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy dotyczący raka tarczycy i choroby Hashimoto.

– Celem projektu jest analiza profilu kwasów tłuszczowych w grupie pacjentów z rakiem tarczycy oraz chorobą Hashimoto poddanych operacji usunięcia tarczycy w Centrum Leczenia Raka Tarczycy UCK. Ze wstępnych badań wynika, że w tej grupie występuje znacznie podwyższony poziom wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, a analiza surowicy pacjentów w porównaniu do zdrowej grupy kontrolnej ujawniła zwiększone ilości bardzo długołańcuchowych kwasów tłuszczowych – tłumaczy dr Andrzej Hellmann. – Hipoteza badawcza zakłada, że porównanie profilu kwasów tłuszczowych w surowicy i tkance w dwóch wyodrębnionych grupach chorych pomoże zidentyfikować potencjalne biomarkery rozwoju raka tarczycy oraz jego związek z chorobą Hashimoto.

Doktor Jan Romantowski z Kliniki Alergologii będzie realizował projekt pt. Badanie związku zaburzeń poznawczych ze stężeniem wybranych cytokin w surowicy krwi obwodowej i obrazem radiologicznym mózgowia u pacjentów z układową mastocytozą. NCN przeznaczyło na ten cel 42 350 zł.

– Mastocytoza układowa jest rzadką chorobą szpiku prowadzącą do nadmiernej aktywacji i degranulacji komórek tucznych. Nawet u 27% chorych obserwuje się zaburzenia poznawcze, jednak ich związek z przebiegiem mastocytozy i wydzielanymi przez komórki tuczne mediatorami pozostaje niejasny – podkreśla dr Jan Romantowski. – Planujemy badanie chorych z mastocytozą układową za pomocą m.in. MiniMental State Examination. W wyodrębnionej grupie chorych z zaburzeniami poznawczymi oznaczymy cytokiny: IL1beta, IL6, IL33 i IL37, które odgrywają istotną rolę w przebiegu mastocytozy i porównamy te parametry z grupą kontrolną chorych na mastocytozę bez zaburzeń poznawczych. Badanie będzie uzupełnione obrazowaniem rezonansem magnetycznym mózgowia u chorych z zaburzeniami poznawczymi.

Więcej informacji o wynikach konkursów i projektach dostępne na stronie internetowej NCN.

fot. Paweł Sudara/GUMed, Sylwia Mierzewska/UCK, Katarzyna Rainka, archiwum prywatne naukowców