Tajemnice z muzealnej półki

7.03.2014

Postęp medycyny. Słowa klucze. Czym jest ciągła zmiana, burzenie obowiązujących dogmatów i tworzenie nowych? Jaka jest granica, której nawet najbardziej wyrafinowana i zaawansowana wiedza poparta empatią, technologią, organizacją, nieograniczonymi zasobami finansowymi nie może przekroczyć? Zadajemy te pytania bez specjalnej nadziei na otrzymanie odpowiedzi.

Tymczasem medycyna nieustannie zmienia swe oblicze. Do opisu tego procesu i jego wyników potrzebuje precyzyjnego języka. Śledzenie jego zmian jest fascynujące i bardzo pouczające.

W 1953 r. prof. Kornel Michejda, profesor chirurgii Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, a po wojnie (bardzo krótko) Akademii Lekarskiej w Gdańsku i Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Akademii Medycznej w Krakowie, opublikował ciekawą prace “Słownik historycznego rozwoju polskiego mianownictwa lekarskiego ze szczególnym uwzględnieniem mianownictwa anatomicznego i chirurgicznego”. Wydawnictwo było wyrazem szczególnego zainteresowania mianownictwem medycznym. Autor przedstawił w niej rozwój polskiego mianownictwa lekarskiego od końca XVIII w oparciu o publikację Ludwika Perzyny “Nauka cyrulicka” z roku 1792 oraz Rafała Czerwiakowskiego “Wywód o narzędziach cerulickich” z 1779 r. Już tytuły tych prac są wielce wymowne. Analizę swoją uzupełnił prof. Michejda pracami późniejszymi z XIX w.

Poniżej przedstawiamy fotografię okładki i jednej ze stron oraz kilka cytatów – perełek lingwistycznych – budzących zachwyt i refleksję nad skutkami upływającego czasu.

• Abscessus – bolączka, czyli zebranie się otoku, otok, ropień otokowy, bolak, wrzód, ropień, iątrznik, naryw, wrzodowatość, wrzedzenica, bolączka, jeżeli większy – bolak.
• Anevrisma (aneurysma) – pulsowy guz, prawdziwe lub fałszywe rozszerzenie arterii, rozpuklina arteryi, rozsadzenie arterii, krwiste wzdęcia i prawdziwe ruptury arterii, rozdęta albo rozprężona żyła biiąca, raniona żyła biiąca, anewryzmat, tętniak.
• Apetyt – smaka, czyli chęć do jadła, apetyt nienasycony, gust do jedzenia, łaknienie.
• Cachaexia – nadpsucie się wszystkich soków, chera, charłactwo, schorzałość.
• Chędożyć zęby – czyścić zęby.
• Chirurgia praktyczna, czyli ręczna, inaczej mechaniczna albo operacyjna.
• Extremitas – kończyna, członek, ostatkowa część, ostateczne ciała członki, ostatkowe człónki, kończyna, koniec, odnoga.
• Gangraena – ogień piekielny, gorący ogień piekielny, gangrena, zgorzel (jako sprawa i skutek).
• Infusio – infuzya, czyli wlewanie, nalewanie, napawanie.
• Łożne choroby – choroby obłożne…

Słownik, choć liczący tylko 93 strony, przynosi więcej terminów podobnych do przytoczonych. Wydaje się, że trudno byłoby porozmawiać o zdrowiu z naszymi antenatami.