prof. dr hab. n. farm. Roman Kaliszan
Kierownik: prof. dr hab. n. farm. Roman Kaliszan, czł. PAN i PAU, Laureat Nagrody Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej
Obszar działalności naukowej:
Nauki farmaceutyczne i związane z nimi podstawowe nauki chemiczno-biologiczne.
Prof. R. Kaliszan w 1977 r. zapoczątkował dziedzinę badawczą znaną pod akronimem QSRR (Quantitative Structure-Retention Relationships). Najważniejsze osiągnięcia zespołu są związane z wykorzystaniem przetworzonej metodami QSRR informacji zawartej w danych chromatograficznych w chemii leków, farmakologii molekularnej, chemii analitycznej i bioanalityce (w tzw. „omikach”: proteomice i metabonomice).
Wiele osiągnięć dotyczy teorii i praktyki techniki analizy chromatograficznej (HPLC), z nowatorskim jej zastosowaniem do oznaczania lipofilowości „kandydatów na leki” oraz do modelowania oddziaływań lek-receptor. W tym celu opracowano m.in. fazy stacjonarne z immobilizowanymi biomakrocząsteczkami. Zaproponowano sposób przewidywania rodzaju aktywności farmakologicznej związków w oparciu o analizę multiwariacyjną dużych zbiorów danych chromatograficznych. W zespole została także stworzona oryginalna teoria i procedura HPLC w gradiencie pH fazy ruchomej a do praktyki wprowadzono sposób poprawy rozdzieleń HPLC poprzez użycie cieczy jonowych; dzięki czemu powstała metodyka klasyfikowana jest jako tzw. Green Chemistry.
Dużym sukcesem jest opracowanie oryginalnej procedury QSRR identyfikującej białka dla proteomiki w oparciu o proste parametry strukturalne składowych peptydów. Dzięki wypracowaniu takiego podejścia udało się opracować metodę metabolomicznej diagnostyki nowotworów układu moczowo-płciowego w oparciu o oznaczenia nukleozydów w moczu i bioinformatyczne przetwarzanie danych separacyjnych. Osiągnięcie to może zostać wykorzystane w profilaktyce i w kontroli przebiegu terapii i jest przedmiotem postępowania patentowego.
W zakresie badań farmakologicznych jednostka może pochwalić się wykryciem oryginalnych układów farmakoforowych o działaniu przeciwpłytkowym – w lekach przeciwcukrzycowych z grupy sulfonylomocznika wykazany został korzystny efekt antyagregacyjny, co wywołało zainteresowanie klinicystów i producentów leków i jest przytaczane w materiałach informacyjnych o lekach. Wykazanie zdolności wiązania beta-amyloidu przez niektóre substancje naturalne może być w przyszłości wykorzystane w prewencji choroby Alzheimera. Jednocześnie została znaleziona zależność umożliwiająca przewidywanie penetracji przez ksenobiotyki bariery krew/mózg.